Tạp chí Thông tin toán học - Tập 2 Số 2 Tháng 5 Năm 1998

khác thì Acta cũng 
không kém cả về mặt hình thức lẫn nội 
dung. Còn nếu so sánh với các tạp chí 
quốc gia khác ở trong n−ớc thì Acta hơn 
về mọi mặt mặc dù nhiều tờ báo có ngân 
sách và bộ phận nhân sự lớn hơn nhiêù. 
Theo tôi cái yếu nhất của Acta không phải 
là ở hình thức và nội dung mà là ở khâu 
tiếp thị và phát hành. Nếu Acta có mặt 
nhiều hơn ở các th− viện bên ngoài thì các 
bài báo đăng ở Acta mới có cơ may đ−ợc 
nhiều ng−ời biết đến hơn và mọi ng−ời, kể 
cả ng−ời n−ớc ngoài, cũng sẽ sẵn sàng gửi 
đăng ở Acta hơn. 
Tiếp theo tôi sẽ đề cập đến một số 
quy tắc duyệt đăng bài của Acta. Theo tôi 
biết thì việc duyệt đăng bài ở phần lớn 
những tờ báo toán trên thế giới cũng 
không có những quy định chung. Mỗi một 
tờ báo đều có những truyền thống riêng và 
ban biên tập sẽ là ng−ời đóng dấu ấn của 
mình về nội dung tờ báo nhiệm kỳ đó. Tuy 
nhiên cũng có những nguyên tắc không 
thành văn mà ban biên tập của tờ báo toán 
nào cũng phải tuân thủ theo: 
- Tòa soạn là ng−ời chịu trách nhiệm 
chính về việc đăng bài. 
- ý kiến của phản biện đóng vai trò chủ 
đạo trong việc duyệt đăng bài. 
- Tên ng−ời phản biện phải đ−ợc giữ bí 
mật và ng−ời phản biện không đ−ợc tự 
ý liên lạc với tác giả bài báo khi không 
có sự đồng ý của toà soạn. 
- Ban biên tập và ng−ời phản biện không 
đ−ợc lợi dụng kết quả nghiên cứu của 
các bài báo gửi đăng tr−ớc khi công bố. 
Biên tập viên là ng−ời quyết định bài có 
đ−ợc đăng hay không. Nh−ng quyết định 
này phải dựa chủ yếu vào nhận xét của phản 
biện theo tỉ lệ 100-90-50. Trong tr−ờng hợp 
phản biện đề nghị không đăng thì 100% sẽ 
quyết định không đăng. Nếu phản biện đồng 
ý đăng thì 90% sẽ nhận đăng. 10% là cho 
tr−ờng hợp có nghi vấn về chất l−ợng bài báo 
vì phải lấy thêm nhận xét của phản biện khác 
để cân nhắc. Nếu phản biện không đề nghị rõ 
ràng đăng hay không đăng thì tỷ lệ đ−ợc 
đăng là 50%. Các bài báo này nói chung 
không có chất l−ợng tốt và toà soạn sẽ tuỳ 
theo tình hình số báo tới để ra quyết định. 
Không phải ai cũng hiểu nguyên tắc 
trên. Có rất nhiều tác giả đã phản ứng dữ dội 
khi không đ−ợc nhận đăng và cho rằng ng−ời 
phản biện không đủ trình độ hay không 
khách quan. Một số ng−ời còn coi mình là 
chuyên gia đầu ngành, cớ sao lại không nhận 
đăng bài của mình hay thậm chí bài của học 
trò của mình. Nh−ng họ không nhớ rằng toà 
soạn cần ý kiến chủ quan của ng−ời phản 
biện để ra quyết định và không tin vào phản 
biện có nghĩa là không tin vào tờ báo. Cũng 
có tr−ờng hợp ng−ời phản biện nhận xét sai. 
Nh−ng theo tôi các bài báo không đ−ợc đề 
nghị đăng đều có vấn đề vì khi đề nghị không 
đăng ng−ời phản biện th−ờng dựa trên những 
đánh giá về toàn bộ bài báo chứ không phải 
về một chỗ hay một khía cạnh nào đó của bài 
báo (đ−ợc viết vào nhận xét). 
Các tác giả không đ−ợc đăng cũng rất 
hay yêu cầu toà soạn Acta phải chỉ rõ bài báo 
mình sai ở chỗ nào. Họ không hiểu rằng các 
bài báo không đ−ợc nhận đăng chủ yếu là do 
các kết quả đạt đ−ợc ch−a có tính thuyết 
phục. Các tờ báo của Hội toán học Mỹ đã 
làm thống kê về các bài báo không đ−ợc 
nhận đăng và thấy rằng hầu hết các bài này 
không sai về chuyên môn. Bản thân tôi khi 
 15
đọc các bài báo g−ỉ đăng ở Acta luôn chú 
ý đến xuất xứ của vấn đề nghiên cứu, mối 
liên hệ của kết quả bài báo với những kết 
quả tr−ớc đó hay những ứng dụng để đánh 
giá sơ bộ giá trị bài báo. 
Phải thấy rằng hiện t−ợng tác giả 
không đ−ợc nhận đăng phản đối toà soạn 
và phản biện là không bình th−ờng so với 
thông lệ quốc tế. Nhiều ng−ời trong chúng 
ta vẫn không hiểu rằng việc không đ−ợc 
nhận đăng báo là một chuyện hoàn toàn 
bình th−ờng đối với ng−ời làm toán. Tôi 
ch−a thấy ai trong những đồng nghiệp 
cùng ngành lại không có lần không đ−ợc 
nhận đăng. Đáng sợ hơn là bài đăng rồi mới 
phát hiện ra sai hay có nhiều bài đăng mà 
không đ−ợc ai đọc cả. Tác giả cũng không 
nên sợ uy tín bị giảm sút. Nhiều khi chê phản 
biện hay tranh đấu với toà soạn để đ−ợc đăng 
lại còn gây hại cho uy tín hơn. Nhân đây tôi 
cũng khẳng định là Acta không lấy tiêu 
chuẩn thế giới để xét duyệt bài gửi đăng. 
Trên đây là một phần tâm sự của tôi 
trong quá trình biên tập báo Acta. Qua những 
tâm sự này tôi mong rằng mọi ng−ời sẽ hiểu 
và thông cảm hơn với công việc của những 
ng−ời làm báo toán. 
Tạp chí Toán học: 
phấn đấu để đạt đ−ợc chất l−ợng quốc tế 
Nguyễn Khoa Sơn 
 Cám ơn Ban tổ chức Hội thảo đã 
bố trí cho tôi là đại diện của Tạp chí Toán 
học báo cáo. Theo tôi những cuộc hội 
thảo nh− thế này là bổ ích và cần đ−ợc tiếp 
tục tổ chức d−ới các hình thức khác nhau. 
Công việc của Tạp chí Toán học cũng 
t−ơng đối giống nh− Acta nh−ng cũng có 
đặc thù của nó, thể hiện qua một số điểm 
nh− sau. 
 Tr−ớc hết là về tính chuyên nghiệp. 
Có thể nói tạp chí Acta đ−ợc xuất bản trên 
tr−ờng quốc tế khá lâu. Do đó, những công 
việc nh− xuất bản, duyệt bài cũng nh− trao 
đổi với các tạp chí trên thế giới đã có rất 
nhiều kinh nghiệm. Tạp chí Toán học có 
lịch sử ra đời tr−ớc Acta, từ năm 1973 do 
GS Lê Văn Thiêm làm Tổng biên tập. Khi 
đó tạp chí đ−ợc xuất bản mỗi năm 4 số với 
chỉ khoảng trên d−ới 30 trang in cho 1 số, 
đăng các bài chủ yếu bằng tiếng Việt và 
tất cả các bài là của các tác giả trong n−ớc. 
Từ những năm 70, 80 rồi qua những năm 
90, tạp chí vần tiếp tục phát hành trong 
n−ớc, bằng tiếng Việt, mỗi năm 4 số. Các 
giáo s− nh− Lê Văn Thiêm, Hoàng Tụy, 
Nguyễn Cảnh Toàn, ... đã có công rất lớn 
để xây dựng tạp chí này. ở đây có anh 
Ngô Đạt Tứ khi đó là th− kí toà soạn. Chúng 
tôi nghĩ lúc ấy Tạp chí đã có vai trò rất lớn 
trong việc phổ biến kiến thức và các kết quả 
toán học trong n−ớc. Đến năm 1990 khi GS 
Đinh Văn Huỳnh chịu trách nhiệm Tổng biên 
tập thì Tạp chí phát triển lên một b−ớc mới, 
v−ơn ra tầm quốc tế theo g−ơng tạp chí Acta. 
Bởi chúng ta đều biết toán học có giá trị và ý 
nghĩa quốc tế rất cao. Đó là lĩnh vực khoa 
học mà sự phổ biến, đánh giá, nhìn nhận cần 
có tính quốc tế. Cho nên khi GS Đinh Văn 
Huỳnh nhận nhiệm vụ thì đã có chủ tr−ơng 
ngay là từng b−ớc đăng các bài bằng tiếng 
Anh và các tiếng n−ớc ngoài khác. Thực hiện 
chủ tr−ong này, từ năm 1990 Tạp chí đã có 
bài đăng bằng các tiếng Anh, Pháp, đồng thời 
song song với tiếng Việt. Về mặt hình thức 
cũng có cải tiến tốt hơn, nhờ vậy Tạp chí 
cũng thể hiện tốt hơn vai trò của mình. Đến 
năm 1995 chúng tôi cùng với các anh Đinh 
Dũng và Đinh Văn Huỳnh có quyết tâm nâng 
cấp hơn nữa Tạp chí. Trong 2 năm 95, 96 Tạp 
chí đã ra mỗi năm 4 số với số l−ợng bài 
nhiều hơn, hình thức đẹp hơn và cố theo 
chuẩn mực quốc tế. Tất nhiên đây là sự quyết 
tâm cao của Ban biên tập cũng nh− sự động 
viên, ủng hộ nhiệt tình của các đồng nghiệp 
trong cộng đồng toán học Việt Nam. Tuy 
 16
nhiên Tạp chí vẫn mang tính địa ph−ơng, 
tức là vẫn bán trong n−ớc, trao đổi trong 
n−ớc là chính. Còn việc chuyển ra n−ớc 
ngoài thì không có con đ−ờng chính thức 
nào cả. Tạp chí toán học đ−ợc mạng l−ới 
phát hành sách báo của ngành Văn hoá 
Thông tin bán trong n−ớc và cũng bán 
đ−ợc cho 1 số tr−ờng đại học n−ớc ngoài, 
và qua đó đ−ợc tạp chí Mathematical 
Reviews giới thiệu. Từ năm 1997 đến nay, 
Tạp chí hợp tác với một nhà xuất bản là 
Springer của CHLB Đức có chi nhánh ở 
Singapore để phát hành ra quốc tế. Đây là 
b−ớc đột phá mạnh của Tạp chí Toán học. 
Sở dĩ có điều này là do công lao rất lớn 
của tạp chí Acta. Tại sao nh− vậy? Các 
đồng chí đều biết là tạp chí Acta đã nhiều 
năm phát hành rộng rãi trên quốc tế thông 
qua con đ−ờng trao đổi. Qua đó các nhà 
toán học trên thế giới biết rõ hơn về nền 
toán học Việt Nam. Bản thân nhà xuất bản 
Springer đến với Tạp chí Toán học thông 
qua Acta. Họ đề nghị các nhà toán học 
Việt Nam nên hợp nhất hai tạp chí lại 
thành một tạp chí thống nhất và từ đó có 
thể phát hành rộng rãi trên tr−ờng quốc tế 
với chất l−ợng cao. Tuy nhiên tạp chí Acta 
đang có một đặc thù riêng: nó đang đ−ợc 
trao đổi rộng rãi trên thế giới và là nguồn 
chủ yếu của Viện Toán học để nhận các ấn 
phẩm toán học quốc tế thông qua con 
đ−ờng này. Tất cả chúng ta đều biết kinh 
phí mua các tạp chí toán rất là cao mà 
Nhà n−ớc không thể cung cấp nổi nên tạp 
chí Acta đóng vai trò rất quan trọng trong 
việc cung cấp tài liệu về toán cho Viện 
Toán học. Nếu hợp tác với Springer thì 
quyền trao đổi không còn nữa và nh− vậy 
sẽ xoá mất nguồn cung cấp tài liệu cho 
Viện Toán. Do đó Ban lãnh đạo Viện Toán 
quyết định không chấp nhận đề nghị hợp 
tác đó. Tôi cho đó là một quyết định đúng 
đắn vì hai lí do. Ngoài lí do vừa nêu thì nó 
còn tạo môi tr−ờng cạnh tranh để mỗi tạp 
chí phấn đấu đạt chất l−ợng cao hơn. Bây 
giờ chúng ta thấy ở Việt Nam có hai tạp 
chí chuyên nghiệp về toán học cùng phát 
hành và đều có tính quốc tế, điều này làm 
cho nền toán học ta phong phú hơn. Xin 
đ−ợc nói rõ hơn sự hợp tác của Tạp chí 
Toán học với NXB Springer. Sau khi nhận 
đ−ợc sự đề xuất của Springer, các cấp lãnh 
đạo của Viện Toán, Trung tâm KHTN & 
CNQG, Hội Toán đã có nhiều cố gắng để 
rồi cuối cùng nhận đ−ợc sự cho phép của 
Nhà n−ớc. Đây là lần đầu tiên có sự hợp 
tác giữa một tạp chí khoa học trong n−ớc và 
nhà xuất bản n−ớc ngoài. Mục tiêu về phía 
chúng ta là nâng cao uy tín của nền toán học 
Việt Nam, tăng c−ờng hợp tác quốc tế, đồng 
thời qua đó nâng cao chính chất l−ợng của 
Tạp chí toán học nh− mong muốn th−ờng 
xuyên của chúng ta. Kết quả cụ thể của sự 
hợp tác là đến nay đã ra đ−ợc 4 số của năm 
1997 và đang chuẩn bị số 1 và 2 của 1998. 
Hợp đồng này cho phép chúng ta mỗi năm 
thu về 350 bản của mỗi số của Tạp chí để 
phát hành trong n−ớc, bán với giá nội địa: 20 
000 đồng cho 1 số, trong khi đó tạp chí đ−ợc 
bán trên quốc tế với giá lúc đầu khá cao và 
sau đó giảm với mức hiện tại là 250 $US/4 
số. Hợp đồng kéo dài tới năm 2001 và sau đó 
sẽ xem xét lại. Cho tới nay chúng tôi vẫn 
ch−a nhận đ−ợc thông báo của nhà xuất bản 
Springer về việc bán Tạp chí. Theo thoả 
thuận cuố