Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua hoạt động tạo môi trừơng chữ

c góc cho phù hợp với từng chủ điểm và tạo sự mới mẻ khoảng không gian hấp dẫn mỗi khi trẻ đến lớp:
VD: Góc gia đình: Tôi thống nhất với trẻ đặt tên góc: “ Tổ ấm gia đình”, mái ấm 5A1Trẻ được làm quen với từ “ tổ ấm”, và biết được từ “ tổ ấm” có chữ cái đầu tiên là chữ T, chữ đã học là chữ: ô,a
Nhưng với chủ điểm ngành nghề: tôi và trẻ lại thoải thuận nhất trí đưa ra tên: “ bé tập làm nội trợ, bé nấu ăn”ở đây, trẻ được cung cấp thêm từ: “nội trợ” và từ; “nấu ăn”. Trẻ được ghép hoặc chép từ, được biết chữ cái đầu tiên của từ mới đó, biết thứ tự trong từ và ghép hoàn chỉnh các từ mới đó. Như vậy, qua mỗi chủ điểm tôi lại cung cấp thêm cho trẻ nhớ và tự viết được nhiều từ mới và ôn luyện nhiều chữ cái đã học.
*Phát triển ngôn ngữ và làm giàu vốn từ cho trẻ qua việc gắn tên, gắn ký hiệu vào các đồ dùng đồ chơi trong lớp và các giá góc:
Như chúng ta đã biết, đặc điểm tâm lý của trẻ mầm non là “ dễ nhớ dễ quên”. Vì vậy, các kiến thức mới cung cấp cho trẻ, nếu không thường xuyên ôn luyện trẻ sẽ nhanh chóng quên ngay khi lĩnh hội kiến thức khác.
Mặt khác, khi trẻ hoạt động trẻ thường cất đồ dùng đồ chơi nhanh nhưng không ngăn nắp, giáo viên thường mất nhiều thời gian sắp xếp lại đồ chơi cho trẻ sau khi chơi. Như vậy rất vất vả cho cô mà trẻ lại không có thói quen lao động tự phục vụ. Đặc biệt không được làm quen với tên gọi các từ, hay các chữ cái Tiếng Việt ghép thành từ đó.
Để khắc phục tình trạng này, tôi xếp đồ dùng đồ chơi trên giá góc gọn, đẹp, khoa học, sao cho trẻ dễ lấy, đễ cất, các đồ dùng trên giá phải tuân theo một trật tự nhất định. Khi gắn tên cho đồ chơi tôi thường đàm thoại với trẻ:
VD: Với đồ chơi; con thỏ, các làn, ti vi,
Tôi hỏi trẻ đây là cái gì? chúng mình nhìn xrm cô viết ( hoặc ghép )từ “thỏ” cho chúng mình xem nhé. Chữ cái đầu tiên trong từ “ con thỏ” là chữ gì?...Cứ như vậy tôi cho trẻ tri giác trọn vẹn từ “ con thỏ” và các chữ cái còn lại trên giá đồ chơi.
Nhiều lần như vậy, trẻ ghi nhớ và thuộc các ký hiệu các chữ cái và sắp xếp thành từ có thể trẻ tự đọc được.
Đối với các ngăn giá góc, tôi vẽ ký hiệu đồ dùng đồ chơi kèm theo từ ( tên gọi của đồ dùng) và giới thiệu với trẻ:
VD: 
( hình)
cây hoa
( hình)
Khối chữ nhật
( hình)
gạch
Khi chơi tôi thường trò chuyện với trẻ: Đây là khối gì? dưới kkhối chữ nhật có từ: “ khối chữ nhật” và trong từ “ khối chữ nhật” có chữ cái nào đã học, chữ cái nào chưa học?chữ cái đầu tiên của từ là chữ K, sau đó đến chữ H, tiếp đó là 
Như vậy, hàng ngày trẻ được chơi được nhìn thấy từ, thứ tự cấc chữ cái trong từ, dần dần trẻ thuộc từ đó, có thể tự viết hoặc ghép chữ cái rời thành từ đó và phát âm, "đọc" rất thành thạo.
Việc ghép tên các đồ vật đồ chơi trong lớp không những tác động lên giác quan của trẻ để nhớ các chữ các từ lâu và chính xác mà còn giúp cho hoạt động có chủ đích phát triển ngôn ngữ làm quen với chữ viết được ôn luyện củng cố một cách thoải mái nhẹ nhàng.
VD: Trong chủ điểm gia đình: cô dạy trẻ làm quen chữ: a, ă ,â. Khi tổ chức hoạt động có chủ đích, tôi cho trẻ ôn bằng cách: Tôi chuẩn bị các đồ vật có gắn từ tương ứng như: cái làn, cái bàn, ấm pha tràTôi yêu cầu trẻ tìm chữ vừa học( a, ă,â) trong các từ gắn với đồ vật ở xung quanh lớp. Và như vậy trẻ hoạt động rất tích cực, vận động thoải mái và tập chung chú ý cao độ để trẻ tìm thấy chữ đã học trong “thế giới của người lớn". Ra ngoài cuộc sống gặp những hình ảnh, băng zôn, các từ, các chữtrên đường phố trẻ sẽ tự tin hơn, mở rộng hiểu biết hơn về từ, chữ Tiếng Việt cho trẻ.
Qua các chủ điểm, mỗi klhi thay đổi đồ dùng đồ chơi, thay đổi các tiêu đề trên giá đồ chơi, tôi lại giới thiệu cho trẻ đồ dùng đồ chơi mới, giới thiệu chữ mơi, từ mới. Kết hợp áp dụng thực tế bên ngoài xã hội, cùng với việc giới thiệu chữ cái của cô, trẻ có thể đọc được nhiều từ trong sách báo và thực tế. Và tôi thấy rằng đó thự sự là môi trường cho trẻ thực sự phong phú và có hiệu quả.
*Tạo cơ hội để trẻ được tiếp xúc với nhiều chữ thông qua các biểu bảng, danh sách lớp phân theo nhóm, tổ trong lớp học:
- Ngay từ đầu năm học, khi đã ổn định danh sách lớp, tôi tạo cơ hội để trẻ tiếp xúc với chữ, với từ, tên của mình bằng cách: Viết các danh sách của 4 tổ có kèm theo ký hiệu để trẻ biết tên mình ở tổ nào, có những bạn nào trong tổ của mình. Chữ của trẻ tôi thường viết ở dạng chữ in thường và chữ viết hoa ( vì đây là tên riêng). Trẻ được khắc sâu hinhd ảnh tên của mình và được làm quen với chữ viết thương và chữ viết hoa, trẻ có thể quan sát tập chép theo mẫu vào giờ hoạt động góc và giờ đón trẻ. Và trẻ nhận ra tên mình trong các ký hiệu cuả sách, vở, tập tô, khăn, trực nhật
- Với các biểu bảng tôi nghĩ đây cũng là khoảng không gian không nhỏ tác động đến trẻ. Vì vậy tôi đã trang trí tên gọi bằng chữ cái Tiếng Việt cơ bản để hàng ngày trẻ nhìn thấy, trẻ nhận mặt chữ và ghi nhớ các từ trong bảng và biết bảng đó là bảng gì có chữ gì, từ gì.
VD: Bảng trực nhật:, bảng ttheo dõi thời tiết, bảng điểm danh, biết hôm nay là thứ mấy ngày bao nhiêu, thời tiết như thế nào?
2. Biện pháp 2: Tạo môi trường chữ ngoài lớp học:
Thực tế cho thấy trẻ đến trường ngoài hoạt động có chủ đích, hoạt động ăn, hoạt động ngủ, còn các thời gian khác trẻ hoạt động với môi trường bên ngoài như: góc thiên nhiên, mảng tuyên truyền, khu vực để đồ dùng cá nhân của trẻ. Đây là nơi trẻ thường xuyên hoạt động nên có tác dụng ôn tập củng cố chữ cái và từ rất tốt.
* Nơi để đồ dùng cá nhân của trẻ như: mũ, ba lô, giầy dép, khăn mặt,Tôi luôn gắn ảnh kèm theo tên của trẻ. Như vậy, hàng ngày trẻ cất đồ dùng hoặc sử dụng đồ dùng vừa đúng qui định, vừa biết tên của mình (của bạn), biết tên của mình có chữ gì, biết thứ tự của từng chữ từ trái sang phải của các chữ như thế nào..Và trẻ còn viết tên của mình vào bài vẽ khi vẽ tạo hình. Mỗi một môi trường hoạt động của trẻ, tôi đều chủ động tạo môi trường để trẻ có cơ hội được luyện phát âm, ôn luyện chữ đã biết, làm quen chữ mới và làm quen từ một cách rất tự nhiên thoải mái không gò bó áp đặt trẻ.
*Khu vực tuyên truyền ngoài lớp học của trẻ là nơi không những tạo môi trường chữ cho trẻ mà còn mang tính tuyên truyền đến các bậc phụ huynh để phụ huynh hiểu biết về chữ mà con em mình đang học. Và từ đó phối kết hợp ôn luyện tại gia đình. Tránh trường hợp cô dạy chữ đúng phụ huynh lại dạy chữ chưa đúng:
VD:
+Chữ x đọc là “xờ”, chữ s đọc là “sờ”, nhưng có ông bà lại dạy là “ích xì” và “ét xì”.
+Hay chữ l, n, lại đọc là “e lờ” và “ e nờ”
Và nếu không thống nhất trẻ sẽ giao động không biết như thế nào là đúng, hơn nữa nếu đã đọc sai thì rất khó sửa. Xác định được điều đó, mỗi tuyên truyền tôi đều có hình ảmh kèm theo chữ in hoa, in thường, viết thường ( chủ yếu là chữ in thường), tuyệt đối không viết chữ cách điệu chữ bay.
VD: CHẾ ĐỘ SINH HOẠT MỘI NGÀY CỦA TRẺ.
ảnh
ảnh
ảnh
ảnh
 Đón trẻ Tập thể dục Hoạt động chung Hoạt động góc
Hay tên chủ điểm viết dạng: “ thế giới thực vật”, các tranh ảnh cỏ cây hoa lá. có kèm theo từ để trẻ có thể phát âm, tự đọc.
*Ngoài ra tôi cho trẻ một mảng hoạt động để hàng ngày trẻ tập ghi số điện thoại, chép tên mình và địa chỉ cá nhân của mìnhTừ đó trẻ ghi nhớ các từ, chữ, tên của mình của bạn, biết nhà bạn hoặc nhà mình ở đâu?..
* Góc thiên nhiên ngoài trời:
Đây là nơi trẻ được tiếp xúc mọi lúc mọi nơi, mọi thời điểm trong ngày. Toạ môi trường chữ có kèm hình ảnh không những cho trẻ hiểu về thế giới các loài cây, loài hoa, biết các giai đoạn phát triển của cây, hiện tượng thửi nghiệm khoa họcmà còn có thể ghi chép hiện tượng mà trẻ theo dõi hàng ngày.
VD: Tôi gắn tiêu đề cho góc : “ vườn ươm cây cảnh” và tôi làm các biển cắm có chữ ghi tên cây có kèm hình ảnh.
(Hình)
Cây hoa cúc
Khi cho trẻ tri giác chữ từ dưới mỗi hình ảnh trong biển cắm tôi đều yêu cầu trẻ tìm đúng từ “ cây hoa cúc” gắn vào cây hoa cúc, và các loại cây khác cũng vậy, trẻ biết tên, chữ, từ, của cây đó, tập "đọc"tên các cây mà trẻ đã tìm đúng.
VD2: Tôi chuẩn bị các mảnh rời như sau và yêu cầu trẻ ghi chép lại sự phát triển của cây đó theo đúng thứ tự:
Hai lá
Một lá
Mầm
Hạt
Và như vậy trẻ được tri giác chữ từ có hình ảnh tương ứng , trẻ lại được ôn luyện chữ cũ và được làm quen chữ mới ngay cả trong khi chơi, ngôn ngữ của trẻ phát triển, vốn từ của trẻ được mở rộng thêm.
3. Biện pháp 3: Thu hút trẻ tham gia tạo môi trường chữ trong góc tạo hình, góc sách, góc thư viện nhằm phát huy tích tích cực hoạt động của trẻ:
* Để phát huy tính tích cực của trẻ trong góc chơi, đặc biệt là góc thư viện. Đây là nơi trẻ được tiếp xúc nhiều với chữ cái, và rèn luyện kỹ năng tiền biết đọc, biết viết của trẻ như: cách lật giở sách, cách đưa mắt từ trái sang phải khi đọc, hoặc các từ mới như: tên truyện, tên các trang bìa, tên các album tự tạo.với các mẫu chữ khác nhau.
VD1: Cô tạo cơ hội cho trẻ được hoạt động với truyện thơ tranh chữ to có sẵn, tự tạo... trẻ được xem tranh, tập kể chuyện, tập "đọc" chữ to trong truyện...và như vậy một lần nữa trẻ mở rộng vốn từ, phát triển ngôn ngữ, trẻ như được hoà nhập với thế giới của người lớn. Khi trẻ tiếp xúc với các loại sách, báo, tạp chí...có nhiều kiểu chữ khác nhau ở bất kỳ nơi nào trẻ cũng rất tự tin và có thể tự mình khám phá nội dung.
VD2: Cô tổ chức cho trẻ cùng làm album và truyện tranh chữ to theo chủ điểm. Nếu là chủ điểm “thế giới động vật” cô và trẻ sưu tầm album về các con: chó mèo, gà, vịt,Tôi yêu cầu trẻ tìm các chữ trong hoạ báo cắt và ghép từ “con mèo”, “con chó”dán dưới hình ảnh các con vật tương ứng. Một đều tôi luôn lưu ý nhắc trẻ là phải ghép chữ lần lượt từ trái sang phải, hết chữ này đến chữ khác, hết từ này đến từ khác bên cạnh phía phải, và sau đó tôi yêu cầu trẻ phát âm các chữ, "đọc" các từ .
* Để trẻ hứng thú tích cực tham gia vào hoạt động tạo hình tôi cho trẻ làm tranh:
VD 1: Cho trẻ sưu tầm các chữ có trong hoạ báo, lịch cũ,trẻ cắt, tô màu và cùng ghép chữ với cô để tạo thành các tuýp chữ, các tiêu đề xung quanh lớp moõi khi thay đổi chủ điểm. Với chủ điểm “ thế giới thực vật”, cô yêu cầu trẻ ghép chữ mà trẻ sưu tầm được và xếp từng chữ từ trái qua phải: chữ t rồi đến chữ h rồi đến chữ êTrong suốt quá trình hoạt động tích cự