Kiến thức cơ bản luyện thi Tốt nghiệp THPT môn Sinh học

vị .
 +Tần số hoán vị gen : f % = 2 . % ab
 +Kiểu gen : Ab/aB X Ab/aB .
 -Nếu % ab > 25 % == > Đây là giao tử liên kết .
 +Tần số hoán vị gen : f % = 100 % - 2 . % ab
 +Kiểu gen : AB/ab X AB/ab .
c)Hoán vị gen xảy ra 2 bên :
(% ab)2 = % kiểu hình lặn 
-Nếu % ab Đây là giao tử hoán vị .
 +Tần số hoán vị gen : f % = 2 . % ab
 +Kiểu gen : Ab/aB X Ab/aB .
-Nếu % ab > 25 % == > Đây là giao tử liên kết .
 +Tần số hoán vị gen : f % =100% - 2 . % ab
 +Kiểu gen : AB/ab X AB/ab .
d)Hoán vị gen xảy ra 2 bên nhưng đề bài chỉ cho 1 kiểu hình (1 trội , 1 lặn ) :
Gọi x là % của giao tử Ab == > %Ab = %aB = x% .
 %AB = %ab = 50% - x% .
Ta có x2 - 2x(50% - x%) = kiểu hình (1 trội , 1 lặn ).
-Nếu x %Ab = %aB (Đây là giao tử hoán vị)
 +Tần số hoán vị gen : f % = 2 . % ab
 +Kiểu gen : AB/ab X AB/ab .
-Nếu x > 25% == > %Ab = %aB (Đây là giao tử liên kết )
 +Tần số hoán vị gen : f % = 100 % - 2 . % ab
 +Kiểu gen : Ab/aB X Ab/aB .
- Bước 5 : Viết sơ đồ lai .
V-Di truyền liên kết với giới tính :
1.Cách nhận dạng :
-Có sự phân biệt giới tính lên tục qua các thế hệ .
-Sự phân tính khác nhau ở 2 giới .
a)Gen trên NST X :
-Có hiện tượng di truyền chéo .
-Không có alen tương ứng trên NST Y .
-Kết quả của phép lai thuận và nghịch khác nhau .
-Tính trạng lặn thường biểu hiện ở cá thể XY .
b)Gen trên NST Y :
-Có hiện tượng di truyền thẳng .
-Không có alen tương ứng trên NST X .
-Tính trạng chỉ biểu hiện ở cá thể XY .
2.Cách giải :
-Bước 1 :Qui ước gen .
-Bước 2 : Xét từng cặp tính trạng .
 3/1 == > Kiểu gen : XA Xa X XAY .
 1/1 == > Kiểu gen : XA Xa X Xa Y ( tính trạng lặn xuất hiện ở 2 giới )
 Xa Xa X XA Y (tính trạng lặn xuất hiện ở cá thể XY ).
-Bước 3 : Xét cả 2 cặp tính trạng ở đời sau xuất hiện tỉ lệ khác thường .
-Bước 4 : Xác định kiểu gen của P hoặc F1 và tính tần số hoán vị gen .
 - Xác định kiểu gen của ♀(P) dựa vào ♂ (F1) .
 - Xác định kiểu gen của ♂(P) dựa vào ♀ (F1) .
 -Tần số hoán vị gen bằng tổng % của các cá thể chiếm tỉ lệ thấp .
-Bước 5 : Viết sơ đồ lai .
D-PHẦN V : ĐỘT BIẾN :
I-Đột biến gen :
1.Các dạng đột biến gen : Mất , thêm , thay thế .
2.Đột biến liên quan đến liên kết hiđrô :
a)Liên kết hiđrô không thay đổi :
-Thay cặp nucleotit cùng loại .
-Thay 3 (A- T) bằng 2 (G – X)
b)Liên kết hiđrô thay đổi :
-Mất :
 + Mất 1 ( A – T ) : Số liên kết hiđrô giảm 2 .
 + Mất 1 ( G – X ) : Số liên kết hiđrô giảm 3 .
-Thêm :
 + Thêm 1 ( A – T ) : Số liên kết hiđrô tăng2 .
 +Thêm1 ( G – X ) : Số liên kết hiđrô tăng 3 .
-Thay :
 + Thay 1 ( A – T ) bằng 1 (G – X) : Số liên kết hiđrô tăng 1 .
 + Thay 1 ( G – X ) bằng 1 (A – T) : Số liên kết hiđrô giảm1 .
3. Đột biến liên quan đến chiều dài :
a) Chiều dài không thay đổi :Thay số cặp nucleotit bằng nhau .
b) Chiều dài thay đổi : 
-Mất : Gen đột biến ngắn hơn gen ban đầu .
-Thêm : Gen đột biến dài hơn gen ban đầu
-Thay cặp nucleotit không bằng nhau.
4. Đột biến liên quan đến phân tử protein :
a)Mất hoặc thêm : Phân tử protein sẽ bị thay đổi từ axitamin có nucleotit bị mất hoặc thêm .
b)Thay thế :
-Nếu bộ ba đột biến và bộ ba ban đầu cùng mã hóa 1 axitamin thì phân tử protein sẽ không thay đổi .
- Nếu bộ ba đột biến và bộ ba ban đầu mã hóa axitamin khác nhau thì phân tử protein có 1 axitamin thay đổi .
II-Đột biến số lượng NST :
1.Thể lệch bội :
a)Khái niệm :Là sự thay đổi số lượng NST xảy ra ở 1 hoặc 1 số cặp NST .
b)Các dạng :
-Thể khuyết nhiễm (không nhiễm) : 2n – 2 ; Thể khuyết nhiễm kép  : 2n – 2 - 2 .
-Thể 1 nhiễm: 2n – 1 ; Thể 1 nhiễm kép : 2n – 1 – 1 .
-Thể 3 nhiễm: 2n + 1 ; Thể 3 nhiễm kép : 2n + 1+ 1 .
-Thể 4 nhiễm: 2n + 2 ; Thể 4 nhiễm kép : 2n + 2 + 2 .
c)Số loại thể lệch bội khác nhau được hình thành là : n (n: Số cặp NST) .
2.Thể đa bội :
a)Khái niệm : Là sự thay đổi số lượng NST xảy ra ở tất cả các cặp NST .
b)Các dạng :
-Đa bội chẵn : Tứ bội (4n) ,Lục bội (6n) , Bát bội (8n) ...
-Đa bội lẻ : Tam bội (3n) , Ngũ bội (5n) , Thất bội (7n) ...
c)Cách viết giao tử :
* Tứ bội (4n) :
AAAA → 100% AA 
AAAa → 1/2AA : 1/2Aa
AAaa → 1/6AA :1/6Aa : 1/6aa
Aaaa → 1/2Aa : ½ aa 
aaaa → 100 % aa
*Tam bội (3n) :
AAA → ½ AA :1/2 A
AAa → 1/6AA: 2/6 A : 2/6 Aa : 1/6ª
Aaa → 1/6A: 2/6 Aa : 2/6 a : 1/6aa
aaa → ½ aa : ½ a 
III-Đột biến cấu trúc NST : Có 4 dạng 
1.Mất đoạn : A B C D E ● F G H Đột biến A D E ● F G H 
2.Lặp đoạn : A B C D E ● F G H Đột biến A B C B C D E ● F G H 
3.Đảo đoạn : A B C D E ● F G H Đột biến A D C B E ● F G H 
4.Chuyển đoạn :
a)Chuyển đoạn trong cùng 1 NST :
A B C D E ● F G H Đột biến A B E ● F C D G H 
b)Chuyển đoạn giữa 2 NST khác nhau :
 -Chuyển đoạn tương hổ :
A B C D E ● F G H M N O C D E ● F G H
 Đột biến
M N O P Q ● R A B P Q ● R 
 -Chuyển đoạn không tương hổ :
A B C D E ● F G H C D E ● F G H
 Đột biến
M N O P Q ● R A B M N O P Q ● R : 
 Câu hỏi lí thuyết 
a. Di truyÒn häc
Ch­¬ng I. C¬ chÕ di truyÒn vµ biÕn dÞ
C©u 1. Gen lµ g×? Cho vÝ dô minh ho¹.
- Gen lµ mét ®o¹n ADN mang th«ng tin m· ho¸ cho mét chuçi p«lipeptit hay mét ph©n tö ARN.
- VÝ dô: Gen Hba lµ gen m· ho¸ chuçi p«lipeptit a, gen tARN m· ho¸ cho ph©n tö tARN
- Gen cÊu tróc ë sinh vËt nh©n s¬ cã vïng m· ho¸ liªn tôc (kh«ng ph©n m¶nh), cßn ë sinh vËt nh©n thùc lµ gen ph©n m¶nh (bªn c¹nh c¸c ®o¹n exon m· ho¸ axit amin cßn ®­îc xen kÏ c¸c ®o¹n intron kh«ng m· ho¸ axit amin).
C©u 2. Tr×nh bµy cÊu tróc chung cña c¸c gen m· ho¸ pr«tªin. 
Mçi gen m· ho¸ pr«tªin gåm 3 vïng tr×nh tù nuclª«tit (h×nh 1.1 – trang 6):
- Vïng ®iÒu hoµ: n»m ë ®Çu 3’ cña m¹ch m· gèc cña gen, cã tr×nh tù c¸c nuclª«tit ®Æc biÖt gióp ARN p«limeraza cã thÓ nhËn biÕt vµ liªn kÕt ®Ó khëi ®éng qu¸ tr×nh phiªn m·, ®ång thêi còng chøa tr×nh tù nuclª«tit ®iÒu hoµ qu¸ tr×nh phiªn m·.
- Vïng m· ho¸: mang th«ng tin m· ho¸ c¸c axit amin. C¸c gen ë sinh vËt nh©n s¬ cã vïng m· ho¸ liªn tôc (gen kh«ng ph©n m¶nh). PhÇn lín c¸c gen cña sinh vËt nh©n thùc cã vïng m· ho¸ kh«ng liªn tôc, xen kÏ c¸c ®o¹n m· ho¸ axit amin (exon) lµ c¸c ®o¹n kh«ng m· ho¸ axit amin (itron). V× vËy, c¸c gen nµy gäi lµ gen ph©n m¶nh.
- Vïng kÕt thóc: n»m ë ®Çu 5’ cña m¹ch m· gèc cña gen, mang tÝn hiÖu kÕt thóc phiªn m·.
C©u 3. M· di truyÒn cã c¸c ®Æc ®iÓm g×? 
- M· di truyÒn lµ tr×nh tù s¾p xÕp c¸c nuclª«tit trong gen (m¹ch khu«n) quy ®Þnh tr×nh tù s¾p xÕp c¸c axit amin trong pr«tªin.
- M· di truyÒn cã c¸c ®Æc ®iÓm sau:
+ M· di truyÒn ®­îc ®äc tõ mét ®iÓm x¸c ®Þnh theo tõng bé ba nuclª«tit mµ kh«ng gèi lªn nhau.
+ M· di truyÒn cã tÝnh phæ biÕn.
+ M· di truyÒn cã tÝnh ®Æc hiÖu
+ M· di truyÒn cã tÝnh tho¸i ho¸.
C©u 4. H·y gi¶i thÝch v× sao trªn mçi ch¹c t¸i b¶n chØ cã mét m¹ch cña ph©n tö ADN ®­îc tæng hîp liªn tôc, m¹ch cßn l¹i ®­îc tæng hîp mét c¸ch gi¸n ®o¹n?
Do cÊu tróc ph©n tö ADN cã 2 m¹ch p«linuclª«tit ®èi song song (3’ 5’ vµ 5’ ---> 3’), mµ enzim p«limeraza chØ tæng hîp m¹ch míi theo chiÒu 5’ ---> 3’ nªn sù tæng hîp liªn tôc cña c¶ 2 m¹ch lµ kh«ng thÓ ®­îc, ®èi víi m¹ch khu«n 3’ --> 5’ nã tæng hîp liªn tôc, cßn m¹ch khu«n 5’ --> 3’ tæng hîp ng¾t qu·ng víi c¸c ®o¹n ng¾n theo chiÒu 5’ --> 3’ ng­îc víi chiÒu ph¸t triÓn cña ch¹c t¸i b¶n, råi nèi l¹i nhê enzim ADN ligaza.
C©u 5. H·y tr×nh bµy diÔn biÕn vµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh phiªn m·.
DiÔn biÕn cña qu¸ tr×nh phiªn m·: nh­ môc I.2 – trang 11 SGK.
KÕt qu¶: t¹o nªn ph©n tö mARN mang th«ng tin di truyÒn tõ gen tíi rib«x«m ®Ó lµm khu«n trong tæng hîp pr«tªin.
ph©n tö pr«tªin, nhiÒu rib«x«m tæng hîp ®­îc nhiÒu ph©n tö pr«tªin gièng nhau.
C©u 6. 
a. H·y x¸c ®Þnh tr×nh tù c¸c aa trong chuçi p«lipeptit ®­îc tæng hîp tõ ®o¹n gen trªn.	
 5’ GXT XTT AAA GXT 3’
	3’ XGA GAA TTT XGA 5’ ( m¹ch m· gèc)
	5’ GXU XUU AAA GXU 3’ (mARN)
	 Ala - Leu - Lys - Ala ( chuçi polipeptit)
b. 	Leu - Ala - Val - Lys (tr×nh tù aa)
 5’ UUA GXU GUU AAA ( mARN)
ADN
 3’ AAT XGA XAA TTT 5’ 
 5’ TTA GXT GTT AAA3’
C©u 7. ThÕ nµo lµ ®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña gen? 
 	§iÒu hoµ ho¹t ®éng cña gen lµ ®iÒu hoµ l­îng s¶n phÈm cña gen ®­îc t¹o ra gióp tÕ bµo tæng hîp lo¹i pr«tªin cÇn thiÕt vµo lóc cÇn thiÕt trong ®êi sèng.
C©u 8. Opªron lµ g×? Tr×nh bµy cÊu tróc cña opªron Lac ë E.coli.
- Opªron lµ hÖ gen chung ®iÒu khiÓn gen cÊu tróc (c¸c gen cÊu tróc liªn quan vÒ chøc n¨ng) cïng n»m trªn mét ®o¹n NST. Mét Opªron gåm 1 gen cÊu tróc kÌm theo mét vïng khëi ®éng vµ vïng vËn hµnh.
- CÊu tróc cña opªron Lac ë E.coli: Trang 17 - SGK.
C©u 9. Gi¶i thÝch c¬ chÕ ®iÒu hoµ ho¹t ®éng cña opªron Lac: 
Ho¹t ®éng cña «pªron Lac:
Khi m«i tr­êng kh«ng cã lact«z¬: gen ®iÒu hoµ tæng hîp pr«tªin øc chÕ. Pr«tªin øc chÕ g¾n vµo gen chØ huy ® c¸c gen cÊu tróc kh«ng biÓu hiÖn (kh«ng ho¹t ®éng)
Khi m«i tr­êng cã lact«z¬: Gen ®iÒu hoµ tæng hîp pr«tªin øc chÕ. Lact«z¬ víi t­ c¸ch lµ chÊt c¶m øng g¾n víi pr«tªin øc chÕ ® pr«tªin øc chÕ bÞ biÕn ®æi cÊu h×nh nªn kh«ng g¾n ®­îc vµo vïng vËn hµnh ® vËn hµnh ho¹t ®éng cña c¸c gen cÊu tróc gióp chóng ®­îc biÓu hiÖn.
.C©u 10. §ét biÕn gen lµ g×? Nªu c¸c d¹ng ®ét biÕn ®iÓm th­êng gÆp vµ hËu qu¶ cña nã.
- §ét biÕn gen lµ nh÷ng biÕn ®æi nhá trong cÊu tróc cña gen. Nh÷ng biÕn ®æi nµy th­êng liªn quan ®Õn mét cÆp nuclª«tit (®­îc gäi chung lµ ®ét biÕn ®iÓm) hay mét sè cÆp nuclª«tit.
- C¸c d¹ng ®ét biÕn ®iÓm:
+ §ét biÕn thay thÕ mét cÆp nuclª«tit
+ §ét biÕn thªm hay mÊt mét cÆp nuclª«tit.
- HËu qu¶: cã lîi, cã h¹i, trung tÝnh
C©u 11. §ét biÕn cÊu tróc NST lµ g×? Cã nh÷ng d¹ng nµo? Nªu ý nghÜa.
§ét biÕn cÊu tróc NST lµ nh÷ng biÕn ®æi trong cÊu tróc NST. C¸c d¹ng ®ét biÕn nµy thùc chÊt lµ sù s¾p xÕp l¹i nh÷ng khèi gen trªn NST ® cã thÓ lµm thay ®æi h×nh d¹ng vµ cÊu tróc cña NST.
C¸c d¹ng ®ét biÕn cÊu tróc NST: mÊt ®o¹n, lÆp ®o¹n, ®¶o ®o¹n (gåm t©m ®éng vµ ngoµi t©m ®éng), chuyÓn ®o¹n (t­¬ng hç, kh«ng t­¬ng hç, trong mét NST).
ý nghÜa: §ét biÕn cÊu tróc NST gãp phÇn t¹o nªn nguån nguyªn liÖu cho qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ vµ chän gièng.
C©u 12. Nªu nh÷ng d¹ng ®ét biÕn lÖch béi ë sinh vËt l­ìng béi vµ hËu qu¶ cña tõng d¹ng.
C¸c d¹ng ®ét biÕn lÖch béi ë sinh vËt l­ìng béi: thÓ kh«ng, thÓ mét nhiÔm, thÓ ba, thÓ bèn.
HËu qu¶: sù t¨ng hay gi¶m sè l­îng cña mét hay vµi NST m