Giáo án Tự chọn Ngữ văn 9 - Tiết 21

Tuần 5
Ngày soạn: 08/9/2013
Tiết thứ: 21
 Ngày dạy: 
Bài: 
ÔN TẬP SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG
I. Mục tiêu
Nắm được thêm hai cách quan trọng để phát triển từ vựng tiếng Việt và tạo từ ngữ mới và mượn từ ngữ của nước ngoài.
1. Kiến thức
- Sự biến đồi và phát triển nghĩa của từ ngữ
- Hai phương thức biến đổi nghĩa của từ
2. Kỹ năng
- Nhận biết ý nghĩa của từ ngữ trong các cụm từ và trong văn bản
- Phân biệt các phương thức tạo nghĩa mới của từ ngữ với phép tu từ ẩn dụ, hoán dụ
3. Thái độ
Trân trọng tiếng mẹ đẻ và sử dụng từ mượn một cách hợp lý.
II. Chuẩn bị:
Giáo viên: Giáo án, phương tiện dạy học
Học sinh: Soạn bài, phương tiện học.
III. Phương pháp: Đàm thoại, nêu vấn đề.
IV. Tiến trình giờ dạy.
Ổn định. Kiểm tra sĩ số. 1P
Kiểm tra bài cũ: 5P
Chuẩn bị bài của học sinh
Bài mới
Giới thiệu
Từ vựng ngữ nghĩa tiếng việt rất phong phú tuy nhiên nó không dừng lại ở đấy mà luôn luôn phát triển không ngừng. Vậy sự phát triển đó như thế nào chúng ta hãy vào bài học hôm nay
Các hoạt động
THẦY - TRÒ
NỘI DUNG
HOẠT ĐỘNG I 10P
Nghĩa của từ có phải là bất biến không ? Cho ví dụ?
Nó chuyển nghĩa theo phương thức nào?
I.Sự biến đổi và phát triển nghĩa của từ
- Nghĩa của từ không phải là bất biến, nó có thể thay đổi theo thời gian
- Có 2 phương thức chuyển nghĩa:
- Chuyển nghĩa theo phương thức ẩn dụ.
- Chuyển nghĩa theo phương thức hoán dụ.
HOẠT ĐỘNG II 20P
Câu thơ sau có từ nào không hiểu?
Ngày xem hoa rụng chăng cài cửa
Tối rước chim về mựa lạc ngàn
(Quốc âm thi tâp)
Khuất tất có nghĩa gốc là “quỳ gối, luồn cúi”. Trong câu “việc làm ăn của công ty có nhiều điều khuất tất.” từ này có nghĩa gì? Có thể giải thích ntn về hiện tượng này?
Cho HS làm lại bài tập SGK:
Cho HS xác định nghĩa của từ đông hồ và đồng hồ điện, đồng hồ nước?
Cho HS xác định nghĩa của từ hội chứng , ngân hàng, sốt, vua và Hội chứng sau chiến tranh, hội chứng suy giảm kinh tế, ngân hàng máu, đề thi, dữ liệu, vua dầu mỏ, vua ôtô, vua bóng đá …
T/g gọi Bác Hồ là mặt trời dựa trên nét tương đồng giữa 2 đối tượng được hình thành theo cảm nhận của nhà thơ. Sự chuyển nghĩa ở đây chỉ có tính chất lâm thời. Nó không làm cho từ đó có thêm nghĩa mới và không thể đưa vào giải thích trong từ điển.
II.Luyện tập :
1. BT1 :
- Chăng
- Mựa
=> Từ cổ không hiểu được.
2. BT 2:
- Khuất tất1: nghĩa cổ “quỳ gối, luồn cúi”
- Khuất tất1: nghĩa mới việc làm ăn mờ ám, vi phạm pháp luật.
3. BT3: 
Đồng hồ điện, đồng hồ nước … khí cụ để đo có bề ngoài giống đồng hồ - phương thức chuyển ẩn dụ.
4. BT4:
Hội chứng là tập hợp nhiều triệu chứng cùng xuất hiện của bệnh: Hội chứng suy giảm miễn dịch, 
=>Nghĩa chuyền: tập hợp nhiều hiện tượng: Hội chứng sau chiến tranh, hội chứng suy giảm kinh tế
- Nghĩa gốc: Ngân hàng là tổ chức hoạt động kinh tế trong lĩnh vực kinh doanh tiền tệ, tín dụng
=>Nghĩa chuyền: ngân hàng, kho chứa…: ngân hàng máu, đề thi, dữ liệu…
- Nghĩa gốc: Sốt là tăng nhiệt độ cơ thể quá mức, 
=>Nghĩa chuyền là tăng đột ngột nhu cầu, giá tăng nhanh như sốt giá cả, sốt đất…
- Nghĩa gốc vua đứng đầu nhà nước quân chủ , 
=>Nghĩa chuyền được coi là nhất trong lĩnh vực nào đó vua dầu mỏ, vua ôtô, vua bóng đá
5. BT 5:
- Từ mặt trời (câu thơ thứ 2) là ẩn dụ tu từ - không phải là hiện tượng phát triển nghĩa của từ, không them nghĩa mới, không giải thích trong từ điển.
Củng cố: 3P
Làm thế nào để phát triển từ vựng?
Dặn dò: 1P
- Học thuộc ghi nhớ, làm các bài tập còn lại
- Tra từ điển để XĐ nghĩa của một số từ HV thông dụng được sử dụng trong các VB đã học.
 - Chuẩn bị bài: Ôn tập chuyện kiều và các đoạn trích.
V. Rút kinh nghiệm.
Duyệt tuần 5