Giáo án Ngữ văn 8 - Kỳ I - Tiết 41

Ngày soạn: 27/10/2012
Ngày giảng: 30/10/2012( Lớp 8b)
 01/ 11/ 2012( Lớp 8a)
Bài 10
Tiết 41: nói giảm nói tránh
I. Mục tiêu cần đạt
1. Kiến thức
	- Hiểu được khái niệm, tác dụng của biện pháp nói giảm, nói tránh.
	- Biết sử dụng biện pháp tu từ nói giảm nói tránh.
	- Có ý thức vận dụng nói giảm nói tránh trong giao tiếp khi cần thiết.
2.Trọng tâm kiến thức, kĩ năng
a. Kiến thức
	- Khái niệm nói giảm nói tránh.
	- Tác dụng của biện pháp tu từ nói giảm nói tránh.
b. Kĩ năng
	- Phân biệt nói giảm nói tránh với nói không đúng sự thật.
	-Sử dụng nói giảm nói tránh đúng lúc, đúng chỗ để tạo lời nói trang nhã, lịch sự.
II. Các kĩ năng cơ bản được giáo dục trong bài
1. Kĩ năng giao tiếp
2. Kĩ năng quản lí thời gian
3. Kĩ năng lắng nghe
III. ĐỒ DÙNG:bảng phụ
IV. PHƯƠNG PHÁP: Phõn tớch ngụn ngữ, quy nạp, Rốn theo mẫu và thảo luận nhúm/ chia nhóm, động não...
V. Các bước lên lớp
1. Tổ chức
2. Kiểm tra ( 5’)
H. Nói quá là gì ? Tác dụng ?
H. Nhận xét nào nói đúng nhất tác dụng của phép nói quá trong hai câu thơ sau 
Bác ơi tim Bác mênh mông quá,
 ôm cả non sông mọi kiếp người !
 ( Tố Hữu ) 
A. Nhấn mạnh sự tài trí tuyệt vời của Bác Hồ .
B. Nhấn mạnh sự dũng cảm của Bác Hồ .
C. Nhấn mạnh tình yêu thương bao la của Bác Hồ .
D. Nhấn mạnh sự hiểu biết rộng của Bác Hồ .
3. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học
HĐ1. Khởi động ( 3’)
GV cho câu : Bác đã đi rồi sao Bác ơi !
H. Em hiểu như thế nào về nghĩa của từ đi trong câu thơ trên ? Tại sao tác giả lại dùng từ đi mà không dùng từ khác thay thế ?
- HS trả lời, Gv chốt và vào bài
 Trong thực tế cùng một nội dung nhưng lại có nhiều cách thức biểu đạt khác nhau. Vậy vì sao trong cuộc sống lại phải lựa chọn từ ngữ để giao tiếp như vậy bài học hôm nay chúng ta cùng tìm hiểu
HĐ của thầy và trò
T/g
Nội dung
HĐ2.HDHS hình thành kiến thức mới
* Mục tiêu
- Khái niệm nói giảm nói tránh.
- Tác dụng của biện pháp tu từ nói giảm nói tránh.
* Cách tiến hành
Gv sử dụng bảng phụ
Hs đọc
H. Những từ ngữ gạch chân có nghĩa là gì? 
- Đi gặp cụ Các Mác, cụ Lênin và các vị đàn anh khác.
 - Đi
- Chẳng còn
 =>Đều có nghĩa là chết.
H. Tại sao người viết người nói lại dùng cách diễn đạt đó mà không dùng cách trực tiếp? 
- Bt a, b : giảm nhẹ sự thương tiếc, đau buồn của nhà thơ, của mọi người đối trước cái chết của Bác .
- Bt c: giảm nhẹ sự đau buồn, thương tiếc của người con ( xa nhà ) trước một sự thật phũ phàng, đau xót như vậy .
H. Tìm thêm những cách nói khác khi nói về cái chết ? (mất, bỏ, qua đời, về già, về chầu thượng đế, ...)
''Bác Dương thôi đã thôi rồi
Nước mây man mác ngậm ...''
''Bà về năm ấy làng treo lưới''(T. Hữu)
Cậu Vàng đi đời rồi , ông giáo ạ ! 
 (Lão Hạc - Nam Cao ) 
Gv: Trong thơ văn các tác giả rất chú ‏‎ý sử dung cách nói như trên để bày tỏ tình cảm, cảm xúc của mình và tránh cảm giảm đau buồn, nặng nề. Ngoài ra sử dụng cách diễn đạt như trên còn có mục đích nào khác chúng ta cùng tìm hiểu bt
Gv sử dụng bảng phụ
Hs đọc
H.Tại sao trong câu văn tác giả lại dùng từ '' bầu sữa '' mà không dùng từ ngữ khác cùng nghĩa ?
- Gv sử dụng bảng phụ
- Hs đọc
H. Hai câu có nội dung gì ? 
- Người mẹ đều phê bình sự lười biếng .
H. So sánh hai cách nói trên, cách nói nào nhẹ nhàng, tế nhị hơn đối với người nghe ? 
- Cách nói hai tế nhị, nhẹ nhàng hơn đối với người tiếp nhận.
Gv: Cũng là phê bình nhưng ở mức độ nhẹ nhàng có sự động viên, khuyến khích cố gắng vươn lên .
Gv: Tất cả những cách nói tránh gây cảm giác đau buồn, tránh thô tục, thiếu lịch sự chính là biện pháp tu từ nói giảm, nói tránh
H. Em hiểu thế nào là nói giảm nói tránh ? tác dụng
- HS đọc ghi nhớ sgk
H. Nội dung cần ghi nhớ
H. Đặt câu với cách nói tương tự như trên ?
- Anh hát rất dở .
- Anh hát chưa hay lắm .
 GV lưu ý học sinh: Việc sử dụng nói giảm nói tránh là tuỳ thuộc tình huống giao tiếp. Vậy trong những trường hợp nào không nên dùng cách nói giảm nói tránh ? Lấy ví dụ ?
- Khi cần thiết phải nói thẳng nói đúng sự thật .
- Khi trình bày , kể lại một sự việc nào đó để tránh người nghe có sự hiểu lầm thì cần phải nói đúng mức độ sự việc .
HĐ3. HDHS luyện tập
* Mục tiêu
- Điền từ ngữ vào chỗ trống để tạo cách nói giảm nói tránh.
- Đặt câu có sử dụng biện pháp nói giảm nói tránh.
- Cho ví dụ về những trường hợp không nên sử dụng biện pháp nói giảm nói tránh.
* Cách tiến hành
- Hs đọc và xác định yêu cầu bài tập
- Hs hoạt động cá nhân
- Hs giải bài tập, GV nhận xét, chữa
Hs đọc và xác định yêu cầu bài tập
Hs hoạt động cá nhân
Hs khác nhận xét
Gv chốt
- Hs đọc và xác định yêu cầu bài tập
- HS hoạt động nhóm, các nhóm báo cáo, nhận xét
- Gv chữa.
19’
15’
I. Nói giảm nói tránh và tác dụng của nói giảm nói tránh.
1. Bài tập:Tìm hiểu các cụm nghĩa của các cụm từ sau
a. Các từ ngữ: Đi; Chẳng còn đều có nghĩa là chết.
Tác dụng: giảm nhẹ sự thương tiếc, đau buồn
 b.Dùng từ '' bầu sữa '' cốt để tránh thô tục .
c.Cách nói hai tế nhị, nhẹ nhàng hơn đối với người tiếp nhận.
2. Ghi nhớ
- Khái niệm 
- Tác dụng của nói giảm nói tránh.
III. Luyện tập
Bài tập 1(SGK Tr 108)
Từ ngữ nói giảm nói tránh
a/ đi ngủ .
b/ chia tay nhau .
c/ khiếm thị .
d/ có tuổi .
e/ đi bước nữa .
Bài tập 2 (SGK Tr 108, 109)
Câu sử dụng nói giảm nói tránh
+ Anh nên hòa nhã với bạn bè!
+ Anh không nên ở đây nữa!
+ Anh đừng hút thuốc trong phòng!
+ Nó nói như thế là thiếu thiện chí.
+ Hôm qua em có lỗi với anh, em xin anh thứ lỗi.
Bài tập 3 (SGK Tr 109)
Đặt câu sử dụng nói giảm nói tránh theo cách phủ định điều ngược lại.
Chị xấu quá chị ấy chưa xinh
(xấu đối lập với xinh; dùng từ chưa)
Anh già quá! Anh ấy không còn trẻ.
Giọng hát chua! Giọng hát chưa được ngọt lắm.
- Cái áo của cậu không đẹp lắm
- Bài văn của mình chưa sâu
- Chiếc đồng hồ đeo tường không có hoa văn.
4. Củng cố. (2’)
(?) Hãy so sánh nói quá và nói giảm nói tránh ?
- Giống : Đều là biện pháp tu từ được dùng phổ biến trong thơ văn , trong lời ăn tiếng nói hàng ngày .
- Khác : 
+ Nói quá là cách nói phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật hiện tượng để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm .
Tác dụng : Nói quá để nhấn mạnh, gây ấn tượng .
+ Nói giảm, nói tránh là biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển tránh gây cảm giác đau buồn, nặng nề, tránh thô tục thiếu lịch sự .
Tác dụng : tránh cảm giác đau buồn, nặng nề...
Gv hệ thống kiến thức bài
5. HDHT (1’).
- Học bài và hoàn thiện các bài tập
- Chuẩn bị: Luyện nói: Kể chuyện theo ngôi kể kết hợp với miêu tả và biểu cảm.
 Thực hiện theo yêu cầu SGK trang 109, 110