Giáo án Ngữ văn 7 (Dùng cho các cơ quan quản lí giáo dục và giáo viên, áp dụng từ năm học 2011-2012)

n gũi?
- Câu 8 nói lên kinh nghiệm gì?
- Nhận xét về hình thức của câu tục ngữ?
- Kinh nghiệm này đi vào thực tế nông nghiệp nước ta như thế nào?
Hoạt động 3: Ghi nhớ
Hoạt động 4: Luyện tập 
- Hãy nêu những nét nghệ thuật chính được sử dụng trong các câu tục ngữ? 
- HS đọc
- HS quan sát
- HS trả lời
- 2 nhóm
- Tục ngữ về thiên nhiên 1, 2, 3, 4
- Tục ngữ về lao động sản xuất 5, 6, 7, 8
- HS trảlời: Hiện tượng thời gian, thời tiết.
-Lối nói phóng đại
- HS trả lời nhanh
- HS theo dõi SGK và trả lời
-Sắp xếp theo thời gian phù hợp với công việc.
- HS trả lời: Có 2 vế đối xứng, vần lưng.
- HS trả lời
HS đọc giải thích
-Ráng mỡ gà có nhà thì giữ
- "Ráng mỡ gà thì gió, ráng mỡ chó thì mưa"
"Tháng bảy heo may, chuồn chuồn 
- HS trả lời
HS Trả lời
- HS suy nghĩ trả lời
- Sử dụng toàn từ Hán Việt
- Vần lưng dễ đọc, dễ nhơ
- Thứ nhất nuôi cá, thừ nhì làm vườn, thứ ba làm ruộng.
HS trả lời: Cây lúa
- Vừa nêu thứ tự, vừa nhấn mạnh vai trò của từ yếu tố.
- Câu tục ngữ: Một lượt tát, một bát cơm.
 Người đẹp vì lụa, lúa tốt vì phân
- HS đọc
- HS trả lời: Trong trồng trọt phải đảm bảo 2 yếu tố: Thời vụ và đất đai
- Rút gọn đối xứng
- HS đọc ghi nhớ
 - HS tìm nhanh
I. ĐỌC- TÌM HIỂU CHUNG:
1. Đọc:
2. Chú thích
- Tục ngữ: + Về hình thức: là câu nói ngắn gọn có kết cấu bền vững, có hình ảnh nhịp điệu,
+ Về nội dung: diễn đạt những kinh nghiệm về cách nhìn nhận của nhân dân với thiên nhiên và lao động sản xuất, con người, xã hội. Có câu tục ngừ chỉ có nghĩa đen, có câu tục ngừ ngoài nghĩa đen còn có nghĩa bóng.
+ Về sử dụng: tục ngữ được nhân dân sử dụng vào mọi hoạt động đời sống để nhìn nhận, ứng xử thực hành và để làm lời nói thêm hay, thêm sinh động, sâu sắc.
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN:
1. Những câu tục ngữ về thiên nhiên.
* Câu 1:
-Mùa hạ đêm ngắn ngày dài
 Mùa đông đêm dài ngày ngắn
 -Lối nói phóng đại
+ Nhấn mạnh đặc điểm ngắn của đêm tháng năm và ngày tháng mười. 
+ Gây ấn tượng đọc đáo khó quên.
- ở nước ta vào mùa hạ đêm ngắn ngày dài, vào mùa dong thì ngược lại.
- Phép đói xúng làm nổi bấtự trái ngược tính chất đêm và ngày giữa mùa hạ với mùa đông; câu tục ngữ đễ nói, dễ nhớ.
- Bài học về cách sử dụng thời gian trong cuộc sống con người sao cho hợp lí. Lịch làm việc vào mùa hạ khác mùa đông.
* Câu 2:
- NT tiểu đối: 
+ Nhấn mạnh sự khác biệt về sao sẽ dẫn đến sự khác biệt về mưa nắng.
+ Dễ nói, dễ nghe
- Buổi tối trời có nhiều sao thì nắng, văng sao thì mưa vào ngày mai. 
(Kinh nghiệm trông sao đoán thời tiết)
- Áp dụng: thời xưa khi chưa có thông tin khoa học tục ngữ có giá trị về khí tượng
* Câu 3:
- Câu tục ngữ có hai vế
- Kinh nghiệm dự đoán bão: Ráng vàng xuất hiện phía chân trời ấylà điềm sắp có bão.
- Bài học về thời tiết để nhân dân chủ động có kế hoạch đối phó với thiên tai để giảm tối thiểu thiệt hại.
* Câu 4
- Câu tục ngữ có 8 tiếng, gieo vần lưng và giàu hình ảnh
- Nhận xét về hiện tượng thiên nhiên tháng 7 âm lịch ở Bắc bộ thường có lũ lụt. Trước khi có bão độ ẩm không khí cao, kiến chuyển ấu trùng và thức ăn lên cao
- Giúp con người chủ động đoán thời tiết, chuẩn bị đối phó với thiên tai.
2. Tục ngữ về lao động sản xuất
* Câu 5:
- Câu tục ngữ có hai vế: tấc đất- tấc vàng.
- Đất quí hơn vàng.
- Giá trị của đất đai trong đời sống con người: đất là của cải, cần sử dụng hiệu quả. Đề cao giá trị, thái độ yêu quí đất
* Câu 6:
- Thứ nhất nuôi cá, thừ nhì làm vườn, thứ ba làm ruộng.
- Chỉ thứ tự, lợi ích của các nghề đó.
- Giúp con người biết khai thác tốt điều kiện hoàn cảnh tự nhiên để tạo ra của cải vật chất.
* Câu 7: Quan trọng thứ nhất của nghề trồng lúa là nước, rồi đến phân, chuyên cần, giống.
* Câu 8: kinh nghiệm quý báu trong sản xuất để nâng cao năng suất lao động phải gieo trồng đúng thời vụ mới phù hợp khí hậu và phát triển tốt.
- Lịch gieo cấy đúng thời vụ; cải tạo đất sau mỗi vụ ( cày, bừa, bón phân, giữ nước).
III. Tổng kết: Ghi nhớ ( sgk)
IV. LUYỆN TẬP
1. Em hãy đọc phần đọc thêm.
2. Thi tìm các câu tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất.
 4. Hướng dẫn học tập:
- Sưu tầm thêm các câu tục ngữ
- Học thuộc các câu tục ngữ đã họ.
- Soạn bài chương trình địa phương.
Tiết 74 Chương trình địa phương
(Phần văn và tập làm văn)
 I - MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
- Nắm được yêu cầu và cách thức sưu tầm ca dao, tục ngữ địa phương.
- Hiểu thêm về giá trị nội dung, đặc điểm hình thức của tục ngữ, ca dao địa phương.
II - TRỌNG TÂM KIẾN THỨC
1. Kiến thức
- Yêu cầu của việc sưu tầm tục ngữ, ca dao địa phương.
- Cách thức sưu tầm tục ngữ, ca dao địa phương.
2. Kĩ năng
- Biết cách sưu tầm tục ngữ, ca dao địa phương.
- Biết cách tìm hiểu tục ngữ, ca dao địa phương ở một mức độ nhất định.
- Tăng thêm hiểu biết và tình cảm gắn bó với địa phương quê hương mình.
3.Th¸i ®é.
- Cần vận dụng những kiến thức đã học
III. Chuẩn bị: - Giáo viên: +. Đọc tài liệu,
 +. Soạn bài
 - Học sinh: +. Soạn bài theo yêu cầu của GV
IV. Các bước lên lớp:
 1. Ổn định tổ chức.
 2. Kiểm tra bài cũ:
 3. Bài mới
 *. Giới thiệu bài
 *. Các hoạt động
 Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
 Nội dung cần đạt
Hoạt động 1: Xác định đối tượng sưu tầm
* Yêu cầu hs phân biệt ca dao dân ca, tục ngữ
- GV giới hạn đối tượng sưu tầm
Hoạt động 2: Cách sưu tầm
- Gợi ý nguồn sưu tầm
- Hướng dẫn cách sưu tầm
4. Hướng dẫn học tập: Thời gian nộp bài: Tuần 1 - tháng 4
- Hs trình bày điểm giống nhau, khác nhau giữa tục ngữ và ca dao trên những tiêu chí cụ thể
- Ghi chép
- Ghi chép
I.XÁC ĐỊNH ĐỐI TƯỢNG SƯU TẦM
1. Phân biệt ca dao, dân ca, tục ngữ:
* Giống nhau: đều là những sáng tác dân gian.
* Khác nhau:
- Tục ngữ là những câu nói - Ca dao là những lời thơ
- Tục ngữ thiên về duy lí - Ca dao thiên về trữ tình.
- Tục ngữ diễn đạt kinh nghiệm - Ca dao biểu hiện thế giới nôịi tâm của con người.
2. Đối tượng sưu tầm: những câu ca dao, tục ngữ lưu hành ở địa phương, nói về địa phương Hà Nội (địa danh, sản vật....)
II. CÁCH SƯU TẦM: 
a. Tìm nguồn gốc sưu tầm
- hỏi cha mẹ, người địa phương, người già cả, nghệ nhan, nhà văn ở địa phương...
b. Cách sưu tầm
- Mỗi HS có vởlàm bài tập hoặc sổ tay sưu tầm ca dao, tục ngữ. Mỗi lần sưu tầm được hãy chép vào để khỏi quên hoặc thất lạc.
- Sau khi sưu tầm đủ 20 câu thì phân loại: Ca dao dân ca chép riêng, tục ngữ chép riêng
- Các câu còn lại sắp xếp A,B, C... chữ cái đầu câu.
 Tiết 75-76 Tìm hiểu chung về văn nghị luận
I - MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
- Hiểu nhu cầu nghị luận trong đời sống và đặc điểm chung của văn bản nghị luận.
- Bước đầu biết cách vận dụng những kiến thức về văn nghị luận vào đọc - hiểu văn bản.
II - TRỌNG TÂM KIẾN THỨC
1. Kiến thức
- Khái niệm văn bản nghị luận.
- Nhu cầu nghị luận trong đời sống.
- Những đặc điểm chung của văn bản nghị luận.
2. Kĩ năng
Nhận biết văn bản nghị luận khi đọc sách, chuẩn bị để tiếp tục tìm hiểu sâu, kĩ hơn về kiểu văn bản quan trọng này.
3.Th¸i ®é.
- Cần vận dụng những kiến thức đã học
III . Chuẩn bị:
- Giáo viên: +. Đọc tài liệu, Soạn bài
 + Kiến thức tích hợp : Văn nghị luận
- Học sinh: +. Soạn bài
 +. Học thuộc bài cũ và làm bài tập
IV.Các bước lên lớp
 1. Ổn định tổ chức
 2. Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra việc chuẩn bị bài của học sinh
 3. Bài mới : *. Giới thiệu bài
Văn bản nghị luận là văn bản quan trọng trong đời sống xã hội của con người, có vai trò rèn luyện tư duy, năng lực biểu đạt, những quan niệm, tư tưởng sâu sắc trước đời sống. Có năng lực nghị luận cũng là một điều kiện cơ bảnđể con người thành đạt trong cuộc sống XH. Hôm nay chúng ta bước đầu tìm hiểu chung về văn nghị luận.
 *. Bài mới
 Hoạt động của thầy
 Hoạt động của trò
 Nội dung cần đạt
Hoạt động 1: *. GV cho HS đọc các câu hỏi trong SGK
- Trong đời sống em có thường gặp các vấn đề và câu hỏi kiểu như vậy không?
- Gặp các vấn đề câu hỏi loại đó, em có thể trả lời bằng các kiểu văn bản đã học như kể chuyện, miêu tả, biểu cảm không vì sao?
- Trả lời cho câu hỏi "hút thuốc lá có hại như thế nào?" ta phải phân tích cung cấp số liệu thì người ta mới tin được.
- Để trả lời những câu hỏi như thế, hàng ngày trên báo chí đài em thường gặp những kiểu văn bản nào? kể tên?
*. GV cho HS đọc văn bản "Chống nạn thất học".
- Bác Hồ viết văn bản này nhằm mục đích gì?
- Để thực hiện mục đích ấy bài viết nêu ra những ý kiến nào? Nêu luận điểm của bài?
- Tìm những câu văn mang luận điẻm?
- Để ý kiến có sức thuyết phục bài viết đã nêu ra những lý lẻ nào?
- Bài văn nghị luận dưới dạng ý kiến nào?
- Tác gải có thể thực hiện mục đích của mình bằng văn kể chuyện, miêu tả bằng văn biểu cảm được không? vì sao?
- Em hiểu thế nào là văn bản nghị luận?
- Văn bản nghị luận đòi hỏi yêu cầu gì?
- Trong giai đoạn sau cách mạng tháng 8 bài nghị luận của Bác có ý nghĩa thực tế đời sống như thế nào?
- Em có nhận xét gì về tư tưởng quan điểm trong bài nghị luận?
Hoạt động 2: Ghi nhớ 
Bài học hôm nay cần ghi nhớ điều gì?
Hoạt động 3: 
*. GV cho HS đọc bài văn: Cần tạo ra thói quen tốt trong đời sống xã hội.
- Đây có phải là bài văn nghị luận không? tại sao?
- Tác giả đề xuất ý kiến gì?
- Để thuyết phục người đọc tác giả nêu những lý lẻ và dẫn chứng nào?
- Em có nhận xét gì về vấn đề bài văn nghị luận?
- Em có tán thành ý kiến của bài viết không? vì sao? Nhận xét về cách trình bày
- Đọc xong văn bản em có suy nghĩ và quan điểm gì về vấn đề nêu ra trong văn bản nghị luận?
* Hãy đọc văn bản "Hai biển hồ"
- Đây là văn bản tự sự hay nghị luận? Vì sao?
- Văn bản nhằm xác lập cho người đọc, người nghe tư tưởng gì?
- Để đạt được mục đích bài nghị luận sử dụng mấy luận điểm những dẫn chứng và lí lẽ nào?
- Em có nhận xét gì về cách trình bày vấn đề trong văn bản?
- Em có tán thành ý kiến trên không? Vì sao?
 Bài học hôm nay cần ghi nhớ điều gì?
Tìm hiểu về nhu cầu nghị luận và văn bản nghị luận.
- HS đọc
- HS suy nghĩ và trả lời
- Đây là vấn đề thường gặp trong đời sống.
- Không, vì đòi hỏi phải có lý lẽ xác đáng, có sức thuyết phục, phải sử dụng khái niệm thì nghe mới hiểu và tin được.
- Bàn luận, chứng minh, giải thích là những nhu cầu nghị luận trong cuộc sống.
ð đó là những tư duy, khái ni