Giáo án Ngữ văn 11 - Tiết 3

 Ngày soạn : 16/8/2014
Tiết 3. Tiếng Việt
TỪ NGÔN NGỮ CHUNG ĐẾN LỜI NÓI
 CÁ NHÂN
A. Mục tiêu bài học
 Gióp häc sinh:
 1. Kiến thức: N¾m ®­îc biÓu hiÖn cña c¸i chung trong ng«n ng÷ cña x· héi vµ c¸i riªng trong lêi nãi c¸ nh©n cïng mèi t­¬ng quan gi÷a chóng.
 2. Kĩ năng: RÌn luyÖn vµ n©ng cao n¨ng lùc s¸ng t¹o c¸ nh©n trong viÖc sö dông ng«n ng÷ TV.
 3. Thái độ: ý thøc t«n träng nh÷ng qui t¾c ng«n ng÷ chung cña x· héi, gãp phÇn vµo viÖc ph¸t triÓn ng«n ng÷ n­íc nhµ
B. Chuẩn bị
 - GV: giáo án, SGK, SGV, TLTK…
 - Phương pháp: Nêu vấn đề, hỏi đáp, thảo luận, thực hành
C. Tiến trình bài dạy
 1. Tổ chức
Lớp
Ngày giảng
Sĩ số
Học sinh nghỉ tiết
11A2
11A6
 2. Kiểm tra
- Thái độ, tâm trạng và suy nghĩ của tác giả được thể hiện như thế nào trong đoạn trích “ Vào phủ chúa Trịnh”? 
- Bót ph¸p kÝ sù ®Æc s¾c cña t¸c phÈm?
Gợi ý: Dựa vào phần bài học để trả lời
 3. Bài mới
Hoạt động của GV và HS
Nội dung cần đạt
- HS ®äc phÇn I SGK vµ tr¶ lêi c©u hái:
? Ng«n ng÷ cã vai trß nh­ thÕ nµo trong cuéc sèng x· héi?
? Tính chung trong ngôn ngữ của cộng đồng được biểu hiện qua các phương diện nào?
? Em hiểu thế nào là lời nói cá nhân?
- GV: Khi nói hoặc viết mỗi cá nhân sử dụng ngôn ngữ chung để tạo ra lời nói đáp ứng yêu cầu giao tiếp (đó là lời nói cá nhân
? Ta thường dễ nhận ra sự vận dụng sáng tạo linh hoạt quy tắc chung ở những ai? Lấy ví dụ
- HS đọc yêu cầu các bài tập trong SGK
- GV hướng dẫn
- HS lên bảng
- GV nhận xét, chữa, cho điểm
I. Ngôn ngữ - tài sản chung của xã hội
- Ng«n ng÷ lµ tµi s¶n chung cña mét d©n téc, mét céng ®ång x· héi dïng ®Ó giao tiÕp: biÓu hiÖn, lÜnh héi. 
- Mçi c¸ nh©n ph¶i tÝch lòy vµ biÕt sö dông ng«n ng÷ chung cña céng ®ång x· héi.
1. Những yếu tố chung. 
+ C¸c ©m ( Nguyªn ©m, phô ©m ): a, e, i...; b, h, t,. ..
+ C¸c thanh( thanh điệu): HuyÒn, s¾c, nÆng, hái, ng·, ngang.
+ C¸c tiÕng (©m tiÕt ): nhà, cây, người...
+ Các từ: đất, nước, đẹp đẽ, xe đạp…
+ C¸c ng÷ cè ®Þnh (thµnh ng÷, qu¸n ng÷)
2. Qui t¾c chung, ph­¬ng thøc chung
- Qui t¾c cÊu t¹o c¸c kiÓu c©u: C©u ®¬n, c©u ghÐp
- Ph­¬ng thøc chuyÓn nghÜa tõ: Tõ nghÜa gèc sang nghÜa phái sinh
→ TÊt c¶ ®­îc h×nh thµnh dÇn trong lÞch sö ph¸t triÓn cña ng«n ng÷ vµ cÇn ®­îc mçi c¸ nh©n tiÕp nhËn vµ tu©n theo.
II. Lời nói – sản phẩm riêng của cá nhân
- Giäng nãi c¸ nh©n (trong, ồ, the thé, trầm...): Mçi ng­êi mét vÎ riªng kh«ng ai gièng ai.
→ vì thế mà ta nhận ra người quen khi không nhìn thấy mặt.
- Vèn tõ ng÷ c¸ nh©n: Mçi c¸ nh©n ­a chuéng vµ quen dïng nh÷ng tõ ng÷ nhÊt ®Þnh - phô thuéc vµo løa tuæi, vèn sèng, c¸ tÝnh, nghÒ nghiÖp, tr×nh ®é, m«i tr­êng ®Þa ph­¬ng …
- Sù chuyÓn ®æi, s¸ng t¹o khi sö dông tõ ng÷ quen thuéc: Mçi c¸ nh©n cã sù chuyÓn ®æi, s¸ng t¹o trong nghÜa tõ, trong sù kÕt hîp tõ ng÷, tách từ, gộp từ, chuyển loại từ, sắc thái phong cách 
VD1: Trong câu thơ của Xuân Diệu: Tôi muốn buộc gió lại cho hương đừng bay đi, từ buộc được chuyển nghĩa (chỉ mong muốn không có gió hoặc gió ngừng thổi) nên kết hợp được với từ gió.
VD2: Bác Dương thôi đã thôi rồi
 (1) (2)
+ Nghĩa gốc (1): chấm hết, kết thúc một hoạt động…
+ Nghĩa mới (2): đã qua đời, chết…" đó là lời nói cá nhân của Nguyễn Khuyến.
- ViÖc t¹o ra nh÷ng tõ míi: Cá nhân có thể tạo ra các từ mới từ các chất liệu có sẵn theo các phương thức chung.
- ViÖc vËn dông linh ho¹t s¸ng t¹o qui t¾c chung, ph­¬ng thøc chung. 
Ví dụ
+ Nhà thơ Tố Hữu thể hiện phong cách trữ tình chính trị
+ Thơ Hồ Chí Minh (Nhật kí trong tù) là kết hợp giữa cổ điển và hiện đại.
+ Nguyễn Tuân với phong cách tài hoa, uyên bác.
+ Nguyễn Khuyến nhẹ nhàng, thâm thuý.
+ Tú Xương thì ồn ào, cay độc
 Phong c¸ch ng«n ng÷ c¸ nh©n. 
* Ghi nhớ ( SGK 13)
III. Luyện tập
1. Bài 1 (13)
- Tõ " Th«i " dïng víi nghÜa míi: 
+ Thôi có nghĩa chung là chấm dứt, kết thúc một hoạt động nào đó ( thôi học, thôi ăn, thôi làm..)
+ Nguyễn Khuyến dùng từ “ thôi” với nghĩa: ChÊm døt, kÕt thóc cuéc ®êi, cuộc sống
- Đó là sự sáng tạo nghĩa mới cho từ “ thôi”, thuộc về lời nói của c¸ nh©n NguyÔn KhuyÕn. 
2. Bài 2 (13)
 Hai câu thơ dùng toàn các từ ngữ quen thuộc với mọi người, nhưng sự phối hợp của chúng, trật tự sắp xếp của chúng thật khác thường, là cách sắp đặt riêng của Hồ Xuân Hương:
+ Các cụm danh từ ( rêu từng đám, đá mấy hòn) đều sắp xếp danh từ trung tâm ( rêu, đá) ở trước tổ hợp định từ + danh từ chỉ loại ( từng đám, mấy hòn)
+ Các câu đều sắp xếp bộ phận vị ngữ ( động từ + thành phần phụ: xiên ngang- mặt đất, đâm toạc- chân mây) đi trước bộ phận chủ ngữ ( rêu từng đám, đá mấy hòn)
→ Sự sắp xếp đó là cách làm riêng của tác giả để tạo nên âm hưởng mạnh cho câu thơ và tô đậm các hình tượng thơ.
3. Bài 3(13)
- Quan hệ giữa giống loài ( chung) và từng cá thể động vật. Mỗi cá thể động vật, chẳng hạn một con cá cụ thể, là sự hiện thực hóa của loài cá, đồng thời mỗi con cá có thể có những nét riêng ( kích thước, màu sắc…) so với những đặc trưng chung của loài cá.
- Quan hệ giữa một mô hình thiết kế chung với một sản phẩm cụ thể được tạo ra, chẳng hạn một kiểu áo sơ mi, là cơ sở chung để may ra những cái áo cụ thể ( có thể khác biệt nhau về chất liệu vải, màu sắc…)
 4. Củng cố luyện tập
 - GV hệ thống kiến thức bài học:
	+ Ngôn ngữ - tài sản chung của xã hội
 	+ Lời nói- sản phẩm riêng của cá nhân
 - GV nhận xét giờ
 5. Hướng dẫn về nhà
 - Học và nắm vững kiến thức bài học
 - Làm bài tập SGK
 - Chuẩn bị: Viết bài làm văn số 1( NLXH)