Giáo án Ngữ Văn 10 (cơ bản)

 cách thức thực hiện:
- GV: SGK+ SGV+ tài liệu chuẩn KT-KN + Bài soạn của GV
- HS: Đọc kĩ SGK, soạn văn
- Phương pháp: phát vấn, thảo luận, trả lời câu hỏi
IV. Tiến trình lên lớp:
1. Ổn định tổ chức lớp, kiểm tra bài cũ (4ph)
2. Giới thiệu bài mới: (1ph)
3. Bài dạy:
TG
Hoạt động của GV- HS
Nội dung cần đạt
5’
HĐ 1: Tìm hiểu tiểu dẫn
? Với sự chuẩn bị bài ở nhà, hãy cho biết truyền thuyết là gì?
? Truyền thuyết có những dặc trưng nào về đề tài, nhân vật, cốt truyện?
? Giá trị của truyền thuyết?
I. Tìm hiểu chung: 
1. Thể loại
- Khái niệm: TP tự sự dân gian kể về sự kiện và nhân vật lịch sử theo xu hướng lí tưởng hóa, qua đó thể hiện sự ngưỡng mộ và tôn vinh của nhân dân đối với những người có công với đất nước, dân tộc hoặc cộng đồng dân cư.
- Đặc trưng: 
 + Đề tài: lấy từ lịch sử, thường là những vấn đề có tính chất trọng đại
 + Sử dụng nhiêu yếu tố tưởng tượng, hư cấu
 + Nhân vật được xây dựng hết sức đơn giản
 + Cốt truyện đơn giản, ít tình tiết, được tổ chức theo hướng thắt nút, mở nút
 + Gắn với lễ hội dân gian, phong tục, các di tích lịch sử…
- Giá trị:
 + Phản ánh những vấn đề nổi bật của lịch sử dân tộc
 + Phản ánh theo quan điểm, tư tưởng tình cảm của nhân dân
10’
GV giới thiệu 
? Truyện có xuất xứ ntn?
Gọi 1 HS đọc TP. Yêu cầu đọc rõ ràng, lưu loát
? Hãy cho biết nội dung chính của TP?
? Có thể chia bố cục tp ntn cho hợp lí?
2. Văn bản:
a. Xuất xứ:
- Cụm di tích lịch sử về thành Cổ Loa nay thuộc làng Cổ Loa, huyện Đông Anh, Hà Nội giữ một quần thể di tích lich sử: Đền thờ An Dương Vương, Am thờ Mị Châu, Giếng ngọc à minh chứng cho sự sáng tạo và lưu truyền chuỗi truyền thuyết ra đời và suy vong của nhà nước Âu Lạc.
- Trích “ Rùa Vàng” trong tác phẩm “ Lĩnh Nam chích quái”, bộ sưu tập chuyện dân gian ra đời vào cuối TK XV.
b. Nội dung: kể về quá trình xây thành chế nỏ của ADV dưới sự giúp sức của rùa vàng và bi kịch mối tình MC- TT gắn với thất bại của nước Âu Lạc
c. Bố cục: 2 phần
- P1: từ đầu đến "…bèn xin hoà": Quá trình xây thành, chế nỏ của ADV dưới sự giúp đỡ của Rùa vàng
- P2: Còn lại: Bi kịch tình yêu của MC và TT gắn với thất bại của nước Âu Lạc
15’
HĐ 2: Hướng dẫn HS đọc- hiểu tác phẩm
GV giới thiệu định hướng cho về nhân vật lịch sử ADV
? Quá trình xây thành diễn ra ntn? 
?Thông qua đó, em hiểu gì về tòa thành này và con người ADV?
? Sau khi xây thành, ADV có nỗi băn khoăn nào?
?Rùa Vàng giúp gì cho vua?
? Nhận xét về ADV và h/a nỏ thần?
? Ý nghĩa của các chi tiết kì ảo trong truyền thuyết là gì?
? Vì sao ADV chiến thắng quân Triệu Đà? 
? Rút ra bài học kinh nghiệm?
? Từ sự nghiệp dựng và giữ nước, ADV hiện lên là một vị vua ntn?
? Thái độ của nhân dân đối với vua?
II. Đọc- hiểu: 
1. Nhân vật An Dương Vương
a. An Dương Vương trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước:
- Nhân vật lịch sử An Dương Vương:
+ Tên thật Thục Phán, là vị vua lập nên và cai trị duy nhất của nhà nước Âu Lạc 
+ Thời gian trị vì 50 năm (257 TCN- 208TCN)
+ Quyết định dời đô từ vùng núi Nghĩa Lĩnh về đồng bằng (thành Cổ Loa) để phát triển và mở rộng lưu thông
-> Ban đầu, có thể nhân định ADV là vị vua sáng suốt, bản lĩnh vững vàng, tầm nhìn xa rộng
- Quá trình Xây thành:
+ Thành lắp tới đâu lở tới đó.
+ Lập bàn thờ, giữ mình trong sạch, cầu bách thần.
+ Nhờ cụ già mách bảo, sứ Thanh Giang, tức Ruà Vàng giúp nhà vua xây thành công Loa Thành. 
+ Thành rộng ngàn trượng, xoắn như hình trôn ốc (GV giới thiệu: gồm 3 vòng thành, tường đất cao dày và hào sâu, dễ thủ khó công)
-> thành Cổ Loa là căn cứ phòng thủ vững chắc, là sự sáng tạo độc đáo của người Việt cổ
=> ADV có lòng kiên trì quyết tâm, có ý thức đề cao cảnh giác
- Việc Chế nỏ:
 + Nỗi băn khoăn:
“Nhờ ơn của thần, thành đã được xây xong. Nay nếu có giặc ngoài biết lấy gì mà chống?”
 + Được Rùa Vàng tặng móng vuốt làm lẫy nỏ thần
à ADV được giúp đỡ vì có ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ đất nước, h/a nỏ thần cũng khẳng định niềm tự hào của cha ông về trình độ sản xuất vũ khí
- Sự xuất hiện của chi tiết kì ảo: cụ già bí ẩn, rùa vàng, nỏ thần đã khẳng định việc làm của ADV là chính nghĩa, hợp lòng trời, được lòng dân.
- Chiến thắng Triệu Đà:
 + Nhờ thành ốc kiên cố
 + Nhờ nỏ thần lợi hại
 + Nhờ có ý thức đề cao cảnh giác
-> Nêu cao bài học cảnh giác, tinh thần trách nhiệm và sự sáng suốt của ADV.
ADV mang phẩm chất của vị vua anh hùng, tầm nhìn xa trông rộng, có ý thức đề cao cảnh giác, bản lĩnh vững vàng, biết trọng người tài, có lòng yêu nước sâu sắc, có công lao với dân tộc, được thần và dân đồng lòng. 
Nhân dân ca ngợi nhà vua, tự hào về những thành quả và chiến công của dân tộc.
10’
?Thất bại của ADV do những điều gì tạo nên?
? Kết cục của ADV là gì? Đó là vị vua ntn?
? Chi tiết ADV tự tay chém đầu Mị Châu có ý nghĩa gì?
? H/a ADV xuống biển thể hiện điều gì?
GV khái quát
b. Bi kịch nước mất- nhà tan:
- Nguyên nhân thất bại:
+ Nhận lời cầu hòa, gả con gái cho con trai kẻ thù, cho Trọng Thủy ở rể ngay trong Loa Thành
-> k nhận thấy bản chất ngoan cố và âm mưu thâm độc của kẻ thù
+ Khi giặc đến chân thành: vẫn mãi lo chơi cờ, cười nhạo kẻ thù
-> chủ quan, ỷ lại vào vũ khí hiện đại mà không lo phòng bị, xem thường địch
=> ADV tự chuốt lấy thất bại do tự phạm nhiều điều sai.
- Kết cục: thất bại, bỏ chạy, giết con, sự nghiệp tiêu vong
-> Vua có trách nhiệm với đất nước nhưng mát cảnh giác nên rơi vào bi kịch.
* Ý nghĩa các chi tiết hư cấu:
- Nhờ tiếng thét của Rùa Vàng, ADV tỉnh ngộ, tự tay chém đầu con gái: 
+ hành động quyết liệt, dứt khoát đứng về phía công lí và quyền lợi của dân tộc
+ sự thức tỉnh muộn màng của nhà vua
+ sự thảm khóc của chiến tranh
 -> chi tiết mang tính bi kịch
- ADV cầm sừng tê bảy tấc rồi theo gót Rùa vàng xuống biển
+ thể hiện sự ngưỡng mộ đối với vị anh hùng dân tộc
+ niềm thương tiếc khi huyền thoại hoá, bất tử hoá người anh hùng
=> Những chi tiết hư cấu thể hiện quan điểm và thái độ kính trọng, mến phục của nhân dân; đồng thời giúp xoa dịu nỗi đau mất nước. Tuy mất cảnh giác để mất nước nhưng trong tâm thức người dân, ADV mãi là nhà vua yêu nước, có công với nước.
15’
TIẾT 2
? Nhận vật MC đã phạm những sai lầm nào? Nhận xét 
GV bình
? Theo em, cái chết của MC là kết quả của điều gì?
? Tại sao MC lại có kết cục đó?
? Ở cuối truyện, MC đã được minh oan, hãy phân tích những chi tiết thể hiện điều đó?
GV khái quát 
2. Nhân vật Mị Châu:
- Sai lầm: 
+ vô tình tiết lộ bí mật về nỏ thần, tạo điều kiện cho Trọng Thủy đánh tráo nỏ thần-> ngây thơ, cả tin, mất cảnh giác làm lộ bí mật quốc gia
+ Nghe lời chồng: rắc lông ngỗng đánh dấu, giúp kẻ thù truy đuổi theo hai cha con -> bị tình cảm làm cho lu mờ lí trí, đặt tc vợ chồng lên trên lợi ích quốc gia
=> Mị Châu đã thuận theo tc vợ chồng mà quên đi nghĩa vụ đối với đất nước
- Kết cục: Bị Rùa Vàng kết tội là giặc và bị vua cha chém đầu -> MC phải trả giá cho sự cả tin đến mù quáng của mình
Tôi nghe ngày xưa truyện MC/ Trái tim lầm chỗ…biển sau
-> Nhân dân muốn phê phán Mị Châu– bằng bản án tử hình– vì những lỗi lầm gây tổn hại cho đất nước -> Xuất phát từ truyền thống yêu nước, thiết tha đối với độc lập, tự do của dân ta.
- MC được minh oan:
 + Lời nguyền trước khi chết:
“nếu có lòng phản nghịch mưu hại cha…nhục thù”-> minh chứng cho tấm lòng trung hiếu, giãi bày cho nỗi oan bị lừa dối.
 + Hóa thân kiểu phân thân: máu biến thành ngọc trai -> lời nguyền linh ứng
=> Sự bao dung, cảm thông của nhân dân đối với sự trong trắng, thơ ngây của Mị Châu khi phạm tội một cách vô tình.
* Bài học lịch sử: phải đặt đúng đắn mối quan hệ giữa cái chung với cái riêng, giữa tình nhà với nợ nước.
10’
7’
? Trọng Thủy trong giai đoạn đầu có những hành động gì? 
?Nhận xét về tội của nv này?
? Sau khi MC chết, TT đã có những hành động nào?
? Cái chết của TT thể hiện điều gì?
Gv bình về Hiếu và Tình trong quan điểm XHPK
Thảo luận trên lớp (7’). Phát vấn HS
? Cảm nhận của em về h/a ngọc trai, giếng nước?
GV nhận xét
3. Nhân vật Trọng Thủy 
a. Giai đoạn đầu:
 - Nghe lời vua cha lợi dụng MC lấy cắp nỏ thần
 - Tấn công nước Âu Lạc và đuổi theo cha con ADV
-> TT phản bội tc của MC, là tên gián điệp nguy hiểm, kẻ thù của dân tộc, trực tiếp gây ra bi kịch mất nước và cái chết của hai cha con An Dương Vương.
b. Khi Mị Châu chết:
 - Khóc lóc, ôm xác vợ về táng ở Loa Thành
 - Lao đầu xuống giếng tự tử
-> Tình cảm thực sự với vợ xuất hiệnđã quá muộn màng. Cái chết của TT thể hiện: 
+ sự bế tắc giữa hai tham vọng: có được nước Âu Lạc và có ty của MC
+ sự trả giá tất yếu của giả dối và phản bội
=> đứng giữa Hiếu và Tình, TT cũng là nạn nhân của chiến tranh xâm lược. 
* Hình ảnh ngọc trai – giếng nước:
- Là hình ảnh có giá trị nghệ thuật, thẩm mĩ cao.
- Hình ảnh ngọc trai: phù hợp với lời ước nguyện của Mị Châu -> chứng minh cho tấm lòng trong sáng của nàng
- Chi tiết nước giếng có hồn Trọng Thuỷ -> là chứng nhận cho sự hối hận và ước muốn hoá giải tội lỗi của Trọng Thuỷ
- Chi tiết ngọc trai đem rửa nước giếng lại càng sáng đẹp hơn -> Trọng Thuỷ đã tìm được sự hoá giải của Mị Châu ở thế giới bên kia.
=> Sự phán xét thấu lí đạt tình, vừa nghiêm khắc vừa nhân ái của nhân dân (rộng lòng tha thứ cho những người vô tình phạm tội như Mị Châu hay những kẻ biết ăn năn hối hận như Trọng Thuỷ)
3’
?Cốt truyện có sự kết hợp giữa những yếu tố nào?
? Em có nhận xét gì về các hình ảnh trong câu chuyện?
4. Nghệ thuật đặc sắc của câu chuyện:
- Cốt truyện:
 + Cốt lõi lịch sử: xây thành, chế tạo vũ khí hiện đại, chiến thắng giặc, mất nước, bi kịch bi thảm…
 + Yếu tố hư cấu: sứ Thanh Giang, móng Rùa Vàng lầm lẫy nỏ thần, sư hóa thân của các nhân vật…
à sự đan xen tạo yếu tố li kì, hấp dẫn cho câu chuyện kể
- Hình ảnh: 
 + Giàu chất tư tưởng thẩm mĩ
 + Có sức sống lâu bền
3’
Gọi 1 HS rút ra những nét chính về nội dung và nghệ thuật
III. Tổng kết: SGK
4. Củng cố (6’)
- ADV tự tay chém đầu con gái nhưng dân gian lại dựng đền và am thờ cạnh nhau. Cách xử lí vậy nói lên điều gì trong đạo lí tt của dân tộc?
- Tìm một số TP