Giáo án môn Ngữ văn khối 7 - Trường THCS Liêng Trang - Tuần 14

hình ảnh bà hiện lên như thế nào?
Sau lời mắng yêu là hình ảnh người bà với đôi bàn tay già nua, nhăn nheo chắt chiu soi từng quả trứng hồng hồng vẫn đang còn nóng hổi, tìm những quả tốt nhất dành cho gà mái ấp. Ở đây, ta cũng thấy khuôn mặt và đôi mắt đục mờ của bà ngước lên bầu trời mùa đông đang chuyển gió buốt lạnh mà lo lắng cho đàn gà con chịu rét, chịu sương muối sẽ bị chết toi. Bà hy vọng đàn gà sẽ sinh sôi nảy nở nhiều hơn, tốt hơn để mang lại cho cháu niềm vui của trẻ con là có quần áo mới để mặc tết.
? Theo em, tình cảm của cháu đối với bà ra sao?
Gọi Hs đọc 2 khổ thơ cuối
? Tiếng gà trưa ở khổ cuối thể hiện tình cảm gì của tác giả?
 -> Tiếng gà gợi lên hình ảnh làng quê, thể hiện tình yêu quê hương, đất nước.
? Vì những tình cảm tốt đẹp ấy, người cháu đã có những suy nghĩ và hành động gì? 
-> Chiến đấu bảo vệ tổ quốc, giữ cho xóm làng yên bình, vọng mãi tiếng gà trưa.
 ? Ở đây, nghệ thuật nào được sử dụng? Nhằm mục đích gì? -> Nghệ thuật điệp, nhằm khắc sâu tình cảm của tác giả đối với quê hương đất nước.
? Em có nhận xét gì về nội dung và nghệ thuật của bài thơ này?
Hs trả lời, Gv chốt ý dẫn đến ghi nhớ Sgk.
* Phụ đạo HS yếu kém
 Gọi 1 vài Hs đọc diễn cảm lại toàn bộ bài thơ.
 ? Nêu cảm nghĩ của em về tình bà cháu trong bài thơ này?
 Hs suy nghĩ, phát biểu.
 Gv đọc thêm bài Bếp lửa của Bằng Việt cho Hs tham khảo, mở rộng kiến thức.
Hoạt động 3: Hướng dẫn tự học
GV gợi ý: Điệp từ nghe ở khổ 1 -> Nhấn mạnh tiếng gà trưa làm thức dậy tình cảm làng quê trong lòng người chiến sĩ 
Điệp từ Tiếng gà trưa đầu mỗi khổ thơ, câu thơ -> Nhấn mạnh ý, nối mạch cảm xúc, gợi nhắc kỉ niệm lần lượt hiện về
- Điệp từ vì-> khẳng định mục đích chiến đấu, lí tưởng chiến đấu của người chiến sĩ
- Chuẩn bị bài “Điệp ngữ”: Đọc bài, tìm hiểu khái niệm, các loại điệp ngữ
I. Giới thiệu chung
 1. Tác giả: (1942- 1988)
- Là nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ
- Thơ Xuân Quỳnh giản dị, tinh tế, sâu sắc, thường viết về những tình cảm gần gũi, bình dị trong đời sống gia đình.
2. Tác phẩm: 
- Xuất xứ: Sgk
- Thể thơ: Ngũ ngôn (5 tiếng)
II. Đọc - hiểu văn bản
 1. Đọc và tìm hiểu nghĩa từ khó
 2. Tìm hiểu văn bản 
a. Bố cục: 3 phần
 b. Phương thức biểu đạt: Tự sự, biểu cảm.
 c. Phân tích
 c.1. Âm vang tiếng gà trong nỗi niềm anh lính trẻ 
- Điệp từ “Nghe” được lặp lại 3 lần, nhằm nhấn mạnh ý khi nghe tiếng gà. Ở đây, nhân vật trữ tình nghe tiếng gà không chỉ bằng thính giác mà còn nghe bằng tâm tưởng, bằng hồi ức.
-> Điệp từ “Nghe” trở nên trìu tượng và lan tỏa trong tâm hồn người nghe; là âm thanh đồng vọng, là sợi dây nối liền quá khứ và hiện tại.
* TIẾT 2
c.2. Những kỷ niệm tuổi thơ
- Khổ thơ 2: Điệp từ “Này” lặp lại 2 lần.
-> Gợi kỷ niệm tuổi thơ với hình ảnh con gà mái mơ, mái vàng đẹp như tranh vẽ.
- Khổ 3, 4, 5, 6:
Gà đẻ mà mày nhìn/ Rồi sau này lang mặt
 -> Lời mắng yêu của bà.
Tiếng gà trưa,
Tay bà khum soi trứng
Dành từng quả chắt chiu
Bà lo đàn gà toi
Cháu được quần áo mới.
-> Nghệ thật: Điệp từ, điệp câu.
-> Những kỷ niệm đẹp đẽ về tình bà cháu.
=> Hình ảnh người bà đảm đang, tảo tần, giàu đức hy sinh và lòng yêu thương cháu.
* Tình yêu thương, lòng kính trọng và sự biết ơn của cháu đối với bà.
 c.3. Mơ ước tuổi thơ
- Niềm hạnh phúc tuổi thơ đi vào giấc ngủ hồng.
- Điệp từ “Vì” thể hiện tình cảm yêu thương kính trọng, biết ơn bà đã khắc sâu thêm tình yêu quê hương, đất nước.
- Khát vọng hòa bình ấm no hạnh phúc.
=> Tình yêu gia đình, yêu quê hương đất nước, yêu âm thanh bình dị của làng quê.
3. Tổng kết
a. Nghệ thuật
b. Nội dung
* Ý nghĩa : Những kỉ niệm về người bà tràn ngập tình yêu thương làm cho người chiến sĩ thêm vững bước trên đường ra trận.
4. Luyện tập
III. Hướng dẫn tự học
- Nắm nội dung bài học; học thuộc bài thơ.
- Phân tích hiệu quả nghệ thuật của các điệp từ, điệp ngữ trong bài thơ.
- Viết đoạn văn ngắn ghi lại kỷ niệm về bà nội hoặc bà ngoại.
- Chuẩn bị bài cho tiết sau: Điệp ngữ.
E. RÚT KINH NGHIỆM:
Tuần: 14	 Ngày soạn: 15/11/2014
Tiết PPCT: 55	 Ngày dạy :18/11/2014
Tiếng việt : ĐIỆP NGỮ
A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT:
- Hiểu thế nào là phép điệp ngữ và tác dụng của nó.
- Biết cách sử dụng phép điệp ngữ vào thực tiễn nói và viết.
B.TRỌNG TÂM KIẾN THỨC,KỸ NĂNG,THÁI ĐỘ :
 1. Kiến thức: 
 - Khái niệm phép điệp ngữ.
 - Các loại điệp ngữ.
 - Tác dụng của điệp ngữ trong văn bản.
2. Kỹ năng: 
 - Nhận biết phép điệp ngữ
 - Phân tích tác dụng và sử dụng được phép điệp ngữ phù hợp với ngữ cảnh .
3. Thái độ: Giáo dục ý thức trau dồi ngôn ngữ Tiếng Việt.
 C. PHƯƠNG PHÁP :
 - Phát vấn, phân tích, HS thảo luận nhóm, kĩ thuật khăn phủ bàn.
D.TIẾN TRÌNH DẠY HỌC :
1. Ổn định: Kiểm tra sĩ số: 
Lớp 7a1: Vắng
Lớp 7A4: Vắng :
Phép.,KP:
Phép,Kp.
2. Bài cũ: Thành ngữ là gì? Cho một số ví dụ. Thành ngữ giữ những vai trò ngữ pháp nào trong câu?
3. Bài mới: 
* Giới thiệu bài: 
Trong văn chương, người ta sử dụng rất nhiều phép tu từ nghệ thuật, trong đó có phép điệp ngữ. Vậy điệp ngữ là gì? Chúng có tác dụng ra sao? Điệp ngữ có mấy dạng? Để tìm hiểu những điều đó chúng ta đi vào tiết học hôm nay.
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG BÀI DẠY
Hoạt động 1: Tìm hiểu chung
* Hướng dẫn tìm hiểu khái niệm điệp ngữ và tác dụng của điệp ngữ
 Gv treo bảng phụ ghi khổ thơ đầu và khổ thơ cuối bài Tiếng gà trưa. Gọi 1 Hs đọc.
? Trong hai khổ thơ đó, từ nào được lặp đi lặp lại? Tác dụng của việc lặp lại đó?
? Những từ được lặp đi lặp lại gọi là điệp ngữ. Vậy em hiểu điệp ngữ là gì?
Hs trả lời, Gv chốt ý dẫn đến ghi nhớ 1.
* Hướng dẫn tìm hiểu các dạng điệp ngữ
? Em có nhận xét gì về các từ được lặp lại trong khổ 1 và khổ 8 bài “Tiếng gà trưa”?
-> Khổ 1 từ “Nghe” được lặp liên tiếp ở đầu mỗi câu thơ gọi là điệp ngữ nối tiếp.
-> Khổ 2 từ “Vì” lặp cách nhau giữa các câu trong khổ thơ gọi là điệp ngữ cách quãng.
? Tương tự, xét dạng điệp ngữ ở ví dụ a/Sgk?
Các từ điệp lại liên tiếp trong 1 câu thơ. Gọi là điệp ngữ nối tiếp.
? Dạng điệp ngữ ở ví dụ b là dạng điệp ngữ nào?
-> Đó là điệp ngữ chuyển tiếp hay còn gọi là điệp ngữ vòng.
 ? Vậy điệp ngữ có mấy dạng?
Hs trả lời, Gv chốt ý dẫn đến ghi nhớ 2.
Bài tập: Xác định dạng điệp ngữ trong khổ thơ sau:
 Ở đâu nghèo đói gọi xung phong,
 Lon nước, mo cơm lội khắp đồng.
 Ở đâu tiền tuyến kêu anh đến,
 Tay súng, tay cờ lại tiến công!
 (Tố Hữu)
 Điệp ngữ là cụm từ “Ở đâu”. Đây là dạng điệp ngữ cách quãng.
Hoạt động 2: Hướng dẫn Luyện tập
Bt3 
Gọi Hs đọc đoạn văn, chỉ ra những từ được lặp đi lặp lại.
 ? Việc lặp đi lặp lại một số từ trong đoạn có tác dụng biểu cảm hay không?
 ->Hoàn toàn không mà còn làm cho câu văn rườm rà, lủng củng nên không có tác dụng biểu cảm.
Gv yêu cầu Hs làm ra nháp, sau đó trao đổi với bạn cùng bàn. Hs trình bày trước lớp.
Gv nghe, nhận xét và chữa bài cho Hs.
Bt4: Hướng dẫn về nhà
Hoạt động 3: Hướng dẫn tự học
Gv gợi ý : Hs phân tích hiệu quả nghệ thuật dùng trong bài thơ Cảnh khuya và Rằm tháng giêng
- Viết đoạn văn ghi lại kỉ niệm : vui, buồn, lo âu, mừng, .về bà
I. Tìm hiểu chung
* Phân tích ví dụ
a. Văn bản Tiếng gà trưa: Lặp lại từ “nghe” và “vì” ở khổ đầu và khổ cuối.
b. Tác dụng
+ Từ “Nghe” nhấn mạnh cảm giác khi nghe tiếng gà.
+ Từ “Vì” nhấn mạnh mục đích chiến đấu của người chiến sỹ.
 2.2. Ghi nhớ 1: ( Sgk/152)
2. Các dạng điệp ngữ
*. Phân tích ví dụ
a. Ví dụ 1: Văn bản “Tiếng gà trưa”:
- Khổ đầu: Từ “nghe” lặp lại cách nhau.
-> Gọi là điệp cách quãng.
b. Ví dụ 2
Các từ in đậm lặp lại liên tiếp:
- Rất lâu, rất lâu.
- Khăn xanh, khăn xanh.	
- Thương em, thương em, thương em.
-> Gọi là điệp ngữ nối tiếp.
c. Ví dụ 3: 
 Từ in đậm ở cuối câu thơ trên lặp lại ở đầu câu thơ dưới gọi là điệp ngữ chuyển tiếp hay còn gọi là điệp ngữ vòng.
2.2. Ghi nhớ 2: (Sgk/152)
II. Luyện tập
Bt1: Tìm điệp ngữ và cho biết tác dụng:
a. - “Một dân tộc đã gan góc”: Nhấn mạnh tinh thần đấu tranh của nhân dân ta.
 - “Dân tộc đó”: Nhấn mạnh quyền độc lập, tự chủ của dân tộc.
b. Điệp từ “Trông”: Nhấn mạnh lòng mong mỏi của người nông dân về điều kiện thuận lợi để sản xuất nông nghiệp. 
Bt2: Tìm điệp ngữ, chỉ ra dạng của điệp ngữ:
+ Xa nhau: Điệp ngữ cách quãng.
+ Một giấc mơ: Điệp ngữ vòng.
III. Hướng dẫn tự học
- Học thuộc lòng bài thơ
- Phân tích hiệu quả nghệ thuật của các điệp từ, điệp ngữ trong bài thơ
- Viết đoạn văn ngắn ghi lại một kỉ niệm về bà (bà nội hoặc ngoại)
- Chuẩn bị : Chơi chữ.
E. RÚT KINH NGHIỆM:
Tuần: 14	 Ngày soạn: 18/11/2014
Tiết PPCT: 56	 Ngày dạy :21/11/2014
Tiếng việt: CHƠI CHỮ
A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT :
- Hiểu thế nào là phép chơi chữ và tác dụng của nó.
- Nắm được các lối chơi chữ
- Biết cách sử dụng phép chơi chữ vào thực tiễn nói và viết.
B.TRỌNG TÂM KIẾN THỨC,KỸ NĂNG,THÁI ĐỘ:
 1. Kiến thức: 
 - Khái niệm phép chơi chữ.
 - Các lối chơi chữ.
 - Tác dụng của phép chơi chữ.
2. Kỹ năng: 
 - Nhận biết phép chơi chữ.
 - Chỉ rõ cách nói chơi chữ trong văn bản.
3. Thái độ: 
 - Biết vận dụng các hình thức chơi chữ trong nói và viết.
C. PHƯƠNG PHÁP 
- Phát vấn, phân tích ví dụ, thảo luận, tích hợp câu đố.
D.TIẾN TRÌNH DẠY HỌC:
 1.Ổn định lớp:1p
Lớp 7a1: Vắng
Lớp 7A4: Vắng :
Phép.,KP:
Phép,Kp.
 2. Kiểm tra bài cũ: 5p	
 Thế nào là điệp ngữ? Có mấy dạng điệp ngữ? Chỉ ra các dạng ấy? 
 3.Bài mới: 4p
Gv đố Hs “ Trên trời rớt xuống mau co là cái gì?” Hs trả lời. Gv vào bài: Dân tộc nào, ngôn ngữ nào cũng có hiện tượng chơi chữ. Tuy nhiên ở mỗi ngôn ngữ khác nhau, hiện tượng chơi chữ được biểu hiện một cách khác nhau. Bài hôm nay sẽ giúp chúng ta hiểu về hiện tượng này.
* Tiến trình bài dạy:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG BÀI DẠY
Hoạt động 1: Tìm hiểu chung
* Tìm hiểu thế nào là chơi chữ và tác dụng của chơi chữ
Gv treo bảng phụ ghi bài ca dao?
? Em có nhận xét gì về nghĩa của từ “lợi” trong bài ca dao này? -> Bà già muốn biết lấy chồng có lợi hay không? Lợi ở đây có nghĩa là thuận lợi, lợi lộc. Trong câu trả lời của thầy bói, mới nghe vế đầu “lợi thì có lợi”, ta có thể nghĩ rằng từ “lợi” ở đây được dùng đúng theo ý của bà già, và câu hỏi của bà đượ