Giáo án môn Hóa học 11 - Tiết 37, 38: Ankan

Ngµy d¹y
Líp
Sü sè
Häc sinh v¾ng mÆt
11B3
11B4
11B5
11B7
Chöông 5.
 hi®rocacbon no
 Tiết 37 .ANKAN
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1.Kiến thức
Biết được :
- Định nghĩa hiđrocacbon, hiđrocacbon no và đặc điểm cấu tạo phân tử của chúng. 
- Công thức chung, đồng phân mạch cacbon, đặc điểm cấu tạo phân tử và danh pháp.
- Tính chất vật lí chung (quy luật biến đổi về trạng thái, nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi, khối lượng riêng, tính tan).
- Tính chất hoá học (phản ứng thế, phản ứng cháy, phản ứng tách hiđro, phản ứng crăckinh). 
- Phương pháp điều chế metan trong phòng thí nghiệm và khai thác các ankan trong công nghiệp. ứng dụng của ankan. 
2. Kĩ năng
- Quan sát thí nghiệm, mô hình phân tử rút ra được nhận xét về cấu trúc phân tử, tính chất của ankan. 
- Viết được công thức cấu tạo, gọi tên một số ankan đồng phân mạch thẳng, mạch nhánh.
- Viết các phương trình hoá học biểu diễn tính chất hoá học của ankan.
- Xác định công thức phân tử, viết công thức cấu tạo và gọi tên.
- Tính thành phần phần trăm về thể tích và khối lượng ankan trong hỗn hợp khí, tính nhiệt lượng của phản ứng cháy.
 3. Thái độ : Nghieâm tuùc, tích cực và chủ động trong học tập. 
II.CHUẨN BỊ
 * GV : Moâ hình phaân töû butan.(neáu coù)
 * HS : Đoïc tröôùc nội dung baøi 
III. TIẾN TRÌNH BÀI GIẢNG:
1. Kieåm tra kieán thöùc : 
 (khoâng kieåm tra )
2. Noäi dung baøi môùi :
* Ñaët vaán ñeà: theá naøo laø HC no, ankan? Tính chaát cuûa hiñroâcacbon no?
Hoaït ñoäng cuûa Thaày vaø Troø:
Noäi dung:
Hoaït ñoäng 1: Daõy ñoàng ñaúng ankan
Gv.
* Neâu heä thoáng caâu hoûi:
-Ñoàng ñaúng laø gì?
-Neáu chaát ñaàu tieân cuûa daõy ankan laø CH4, em haõy laäp CT caùc chaát ñoàng ñaúng tieáp theo?
Hs.
-CTC cuûa daõy ñoàng ñaúng? 
-HS: CnH2n+2 (n1)
-Chæ soá n coù giaù trò nhö theá naøo?
* Cho HS quan saùt moâ hình phaân töû butan, ruùt ra nhaän xeùt
HS: Caùc ngtöû C khoâng cuøng naèm treân moät ñöôøng thaúng
- Hidrocacbon no laø hidrocacbon maø trong phaân töû chæ coù lieân keát ñôn.
- Ankan (hay parafin) laø nhöõng hidrocabon no khoâng coù maïch voøng.
I. ÑOÀNG ÑAÚNG, ÑOÀNG PHAÂN, DANH PHAÙP:
1. Daõy ñoàng ñaúng ankan:
- CH4, C2H6, C3H8, C4H10laäp thaønh daõy ñoàng ñaúng ankan (hay parafin).
- Coâng thöùc chung: CnH2n+2 (n ≥ 1)
* Caùc nguyeân töû cacbon trong phaân töû ankan (tröø C2H6) khoâng cuøng naèm treân moät ñöôøng thaúng.
Hoaït ñoäng 2: Ñoàng phaân:
Gv. Đặt vấn đề
-Ñoàng phaân laø gì? Caùc loaïi ñoàng phaân
-Haõy vieát CTCT cuûa ba chaát ñaàu daõy ñoàng ñaúng. Caùc chaát naøy coù maáy CTCT maïch hôû?
HS: -Ba chaát naøy chæ coù moät CTCT
Gv. Haõy vieát caùc CTCT coù theå coù cuûa C4H10, C5H12. 
HS. 
Gv. Chuù yù höôùng daãn HS trình töï vieát CTCT
- Caùc ankan töø C4 trôû leân coù ñoàng phaân maïch cacbon.
2. Ñoàng phaân:
- Töø C4H10 trôû ñi coù ñoàng phaân maïch cacbon.
- VD: * C4H10: CH3-CH2-CH2-CH3 
 CH3-CH-CH3
 CH3
*C5H12: CH3-CH2-CH2-CH2-CH3
 CH3-CH-CH2-CH3 
 CH3
 CH3 
 CH3 - C - CH3 
 CH3 
Hoaït ñoäng 3: Danh phaùp:
Gv. Giôùi thieäu baûng 5.1/111 SGK. Nhaän xeùt veà caùch goïi teân ankan vaø goác ankyl.
GV. Heä thoáng caùch ñoïc teân thay theá vaø thoâng thöôøng cho maïch cacbon khoâng phaân nhaùnh vaø maïch cacbon phaân nhaùnh.
-Laáy ví duï cuï theå.
* Vaän duïng ñoïc teân
- Phaân tích ví duï caùch goïi teân ankan maïch phaân nhaùnh ñeå HS hieåu vaø nhôù quy taéc goïi teân.
* HS laøm vieäc theo höôùng daãn cuûa GV.
- Laáy theâm moät vaøi ví duï khaùc ñeå HS ñoïc teân.
Vieát CTCT goïi teân an kan coù CTPT: C4H10 , C5H12
HS.
GV. Kết luận.
GV. Baäc cacbon laø gì ?
* Nghieân cöùu vaø xaùc ñònh baäc cacbon ôû caùc ví duï.
HS.
3. Danh phaùp:
 a. Ankan maïch cacbon khoâng phaân nhaùnh:
Teân ankan = teân cacbon maïch chính + an
 * Teân goác ankyl: (CnH2n+1-)
Teân goác ankyl = teân cacbon maïch chính + yl
Thí duï:
CH3-CH2-CH2-CH3: butan
CH3-CH2-CH2-CH2 - : butyl
 b. Ankan maïch cacbon phaân nhaùnh: danh phaùp thay theá:
B1. Choïn maïch cacbon daøi nhaát vaø coù nhieàu nhaùnh nhaát laøm maïch chính.
B2. Ñaùnh soá thöù töï caùc nguyeân töû cacbon maïch chính töø phía gaàn maïch nhaùnh nhaát.
B3. Goïi teân Teân= Soá chæ maïch nhaùnh + teân nhaùnh (nhoùm ankyl) + teân ankan maïch chính
* Teân maïch nhaùnh goïi theo thöù töï vaàn chöõ caùi.
Thí duï: Vieát CTCT goïi teân an kan coù CTPT
- C4H10 coù 2 ñoàng phaân
 CH3-CH2-CH2-CH3 : butan
 CH3-CH-CH3
 CH3 : 2- metyl propan 
- C5H12 coù 3 ñoàng phaân
 CH3-CH2-CH2-CH2-CH3 pentan 
 CH3-CH-CH2-CH3 2-meâtyl butan 
 CH3
 CH3
 CH3 - C - CH3 
 CH3 2,2-dimetyl propan 
* Moät soá chaát coù teân goïi thoâng thöôøng. 
Thí duï: isopentan, neopentan
* Baäc cuûa nguyeân töû cacbon: tính baèng soá lieân keát cuûa noù vôùi caùc nguyeân töû cacbon khaùc.
Hoaït ñoäng 4: Tính chaát vaät lí:
Gv. Tính chaát vaät lí: traïng thaùi, quy luaät bieán ñoåi Tnc, Ts, d, tính tan theo M? 
HS.
Töï nghieân cöùu SGK
II. TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ:
- ÔÛ ñieàu kieän thöôøng, C1 – C4: chaát khí, C5 – C17: chaát loûng, töø C18H38 trôû ñi laø chaát raén. 
- Nhieät ñoä noùng chaûy, nhieät ñoä soâi vaø khoái löôïng rieâng cuûa caùc ankan taêng theo chieàu taêng cuûa phaân töû khoái.
- Caùc ankan ñeàu nheï hôn nöôùc, khoâng tan trong nöôùc, tan nhieàu trong dung moâi höõu cô,
4. Cuûng coá : 
 - GV heä thoáng kieán thöùc cô baûn cuûa baøi 
 - Laøm baøi 2 +6 / 115 SGK
5. Daën doø: 
 - Laøm baøi taäp SGK
 - Chuaån bò phaàn coøn laïi cuûa baøi
Ngµy d¹y
Líp
Sü sè
Häc sinh v¾ng mÆt
11B3
11B4
11B5
11B7
 Chöông 5.
 hi®rocacbon no
 Tiết 38 .ANKAN
 I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1.Kiến thức
Biết được :
- Định nghĩa hiđrocacbon, hiđrocacbon no và đặc điểm cấu tạo phân tử của chúng. 
- Công thức chung, đồng phân mạch cacbon, đặc điểm cấu tạo phân tử và danh pháp.
- Tính chất vật lí chung (quy luật biến đổi về trạng thái, nhiệt độ nóng chảy, nhiệt độ sôi, khối lượng riêng, tính tan).
- Tính chất hoá học (phản ứng thế, phản ứng cháy, phản ứng tách hiđro, phản ứng crăckinh). 
- Phương pháp điều chế metan trong phòng thí nghiệm và khai thác các ankan trong công nghiệp. ứng dụng của ankan. 
2. Kĩ năng
- Quan sát thí nghiệm, mô hình phân tử rút ra được nhận xét về cấu trúc phân tử, tính chất của ankan. 
- Viết được công thức cấu tạo, gọi tên một số ankan đồng phân mạch thẳng, mạch nhánh.
- Viết các phương trình hoá học biểu diễn tính chất hoá học của ankan.
- Xác định công thức phân tử, viết công thức cấu tạo và gọi tên.
- Tính thành phần phần trăm về thể tích và khối lượng ankan trong hỗn hợp khí, tính nhiệt lượng của phản ứng cháy.
 3. Thái độ : Nghieâm tuùc, tích cực và chủ động trong học tập. 
II.CHUẨN BỊ
 * GV : Moâ hình phaân töû butan.(neáu coù)
 * HS : Đoïc tröôùc nội dung baøi 
III. TIẾN TRÌNH BÀI GIẢNG:
1. Kieåm tra kieán thöùc : 
 Cho 1 hs làm bài tập 2 sgk
2. Noäi dung baøi môùi :
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung
Hoaït ñoäng 1: Phaûn öùng theá cuûa halogen
GV. Yeâu caàu HS ñoïc SGK ñöa ra nhaän xeùt chung veà ñaëc ñieåm caáu taïo vaø tính chaát hoùa hoïc cuûa ankan.
HS. Ankan khaù trô veà maët hoùa hoïc. Deã tham gia phaûn öùng theá, taùch hidro vaø phaûn öùng chaùy.
GV.
- Phaûn öùng ñaëc tröng cuûa ankan laø phaûn öùng theá.
 - Vieát phaûn öùng theá Cl2 vaøo CH4 ?
-Yeâu caàu HS ñoïc teân caùc saûn phaåm?
HS.
Cl2 + CH4 à CH3Cl + HCl
Cl2 + CH3Cl à CH2Cl2 + HCl
Cl2 + CH2Cl2 à CHCl3 + HCl
Cl2 + CHCl3 à CCl4 + HCl
GV. Vaäy theá halogen vaøo caùc ñoàng ñaüng CH4 ? 
HS. Thaûo luaän vieát phaûn öùng theá Cl2 vaøo C3H8?
Gv. Kết luận
Hoaït ñoäng 2: Phaûn öùng taùch:
GV. Yeâu caàu HS nghieân cöùu phaûn öùng taùch.
- Ôû nhieät ñoä cao vaø xuùc taùc phuø hôïp, ankan coù theå taùch H2à HC khoâng no
* GVÑVÑ: Vaäy taùch H2 ôû caùc ñoàng ñaüng CH4 maïch daøi?
HS.
- Khaùi nieäm phaûn öùng taùch. 
- Töï vieát phaûn öùng taùch hidro töø ankan, cho ví duï, vieát CT khaùi quaùt.
Gv. Ôû nhieät ñoä cao vaø xuùc taùc phuø hôïp, ankan coù theå caét maïch cacbon taïo caùc phaân töû nhoû hôn.
* GVÑVÑ: Vaäy caét maïch C caùc ñoàng ñaüng CH4 maïch daøi ?
*HS thaûo luaän vieát phaûn öùng taùch vôùi C4H10?
Gv. Nhận xét – Bổ xung
Hoaït ñoäng 3: Phaûn öùng oxi hoùa
GV. Phaûn öùng oxi hoùa. 
- hoaøn toaøn. 
- khoâng hoaøn toaøn 
Gv. Vieát vaø caân baèng ptr chaùy toång quaùt?
HS. 
Hoaït ñoäng 4: Ñieàu cheá - öùng duïng:
GV. Vieát phaûn öùng ñieàu cheá CH4 töø natri axetat khan vaø voâi toâi xuùt
-Trong coâng nghieäp: giôùi thieäu
HS.Tham khaûo SGK, lieân heä thöïc teá
III. TÍNH CHAÁT HOÙA HOÏC:
Khi ñun noùng hay chieáu saùng, caùc ankan deã tham gia caùc phaûn öùng theá, phaûn öùng taùch hidro vaø phaûn öùng chaùy.
1. Phaûn öùng theá cuûa halogen (phaûn öùng halogen hoùa):
*Theá clo vaøo metan: clo coù theå thay theá laàn löôït töøng nguyeân töû H trong phaân töû metan.
 Clometan(metyl clorua)	
 Diclometan (metylen clorua)
 Triclometan (clorofom)
 Tetraclometa(cacbon tetraclorua)
*Theá clo vaøo caùc ankan khaùc: 
Thí duï: 
Þ Nhaän xeùt:
Nguyeân töû hidro lieân keát vôùi nguyeân töû cacbon baäc cao hôn deã bò theá hôn nguyeân töû hidro lieân keát vôùi nguyeân töû cacbon baäc thaáp hôn.
2. Phaûn öùng taùch:
* Taùch hidro: ôû nhieät ñoä cao vaø xuùc taùc
Thí duï: 
* Caét maïch cacbon: ôû nhieät ñoä cao vaø xuùc taùc 
Thí duï: -
3. Phaûn öùng oxi hoùa
* Phaûn öùng oxi hoùa hoaøn toaøn (phaûn öùng chaùy): ankan chaùy toûa nhieàu nhieät.
Khi thieáu oxi, phaûn öùng chaùy cuûa ankan xaûy ra khoâng hoaøn toaøn: saûn phaåm chaùy ngoaøi CO2, H2O coøn CO, C
IV. ÑIEÀU CHEÁ:
1. Trong phoøng thí nghieäm:
CH3COONa + NaOH CH4 + Na2CO3
2. Trong coâng nghieäp: 
chöng caát phaân ñoaïn khí thieân nhieân, khí daàu moû thu ñöôïc caùc ankan ôû caùc phaân ñoaïn khaùc nhau.
V. ÖÙNG DUÏNG:
Ankan laøm nguyeân lieäu, nhieân lieäu cho coâng nghieäp.
 3. Cuûng coá 
 - Cuûng coá: baøi 3/15 SGK
 4. Daën doø: 
 - hoïc baøi, laøm baøi 4,5,7/ SGK; 5.11 ñeán 5.14; 5.16, 5.17/ SBT.
 - Chuẩn bị bài XICLOANKAN