Giáo án Lịch sử lớp 10 - Bài 11: Tây Âu Thời Hậu Kì Trung Đại (2 Tiết)

Ngày soạn: 24/11/2014
Bài 11
TÂY ÂU THỜI HẬU KÌ TRUNG ĐẠI
(2 tiết)
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
	Sau khi học xong bài học yêu cầu HS cần nắm được:
1. Kiến thức
	- Nắm được nguyên nhân và các cuộc phát kiến địa lý.
	- Hiểu biết được khái niệm thế nào là tích luỹ vốn ban đầu, giải thích được tại sao chủ nghĩa tư bản lại nảy sinh ở châu Âu, nắm được những biểu hiện sự nảy sinh chủ nghĩa tư bản ở châu Âu.
	- Nắm được nguyên nhân, thành tựu của văn hoá phục hưng, cải cách tôn giáo và chiến tranh nông dân.
2. Tư tưởng
	- Giúp các em thấy được công lao của các nhà phát kiến địa lý, trân trọng những giá trị văn hoá của nhân loại thời kỳ Phục hưng để lại; và tinh thần đấu tranh của nhân dân lao động trong trận tuyến chống lại chế độ phong kiến.
3. Kỹ năng
	- Kỹ năng phân tích, đánh giá sự kiện về sự ra đời của chủ nghĩa tư bản, lập bản thống kê cuộc đấu tranh cải cách tôn giáo, chiến tranh nông dân Đức.
	- Kỹ năng khai thác lược đồ “Những cuộc phát kiến địa lý”, khai thác tranh ảnh về những thành tựu hội hoạ của văn hoá phục hưng.
II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC
	- Lược đồ “Những cuộc phát kiến địa lý”, Bản đồ chính trị Châu Âu.
	- Tranh ảnh về phong trào văn hoá Phục Hưng.
	- Sưu tầm tranh ảnh một số nhà thám hiểm.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY HỌC
1. Kiểm tra bài cũ
	Câu hỏi tiết 1 : Thế nào là lãnh địa? Đời sống kinh tế và chính trị trong các lãnh địa như thế nào?
	Câu hỏi tiết 2 : Nguyên nhân nào dẫn đến các cuộc phát kiến địa lý? Kể tên 4 cuộc phát kiến địa lý lớn thế kỉ XV?
2. Dẫn dắt bài mới
	Một trong số thành tựu quan trọng của loài người ở thế kỷ XV là tiến hành các cuộc phát kiến địa lý phát hiện ra châu Mỹ và đi vòng quanh thế giới, đã đem lại nguồn của cải lớn về châu Âu, trên cơ sở đó đã dẫn đến quá trình tích luỹ tư bản ban đầu và quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa qua đó được hình thành cùng với hai giai cấp mới: tư sản và vô sản ra đời. Để hiểu tìm hiểu nguyên nhân nào dẫn đến các cuộc phát kiến địa lý? Các cuộc phát kiến địa lý đó diễn ra như thế nào? Hệ quả của các cuộc phát kiến địa lý ra sao? Nguyên nhân, nội dung phong trào văn hoá Phục hưng? Nguyên nhân, diễn biến cải cách tôn giáo và chiến tranh nông dân? Chúng ta vào tìm hiểu bài hôm nay để trả lời các câu hỏi nêu trên.
3. Tổ chức các hoạt động trên lớp
Các hoạt động của thầy và trò
Kiến thức cần đạt
Hoạt động 1: Làm việc cá nhân
	- GV nêu câu hỏi: Tại sao sang thế kỷ XV con người có thể tiến hành các cuộc phát kiến địa lý?
	- HS đọc SGK trả lời câu hỏi, HS khác có thể bổ sung cho bạn.
	- GV nhận xét và chốt ý. Đồng thời nhấn mạnh trong các nguyên nhân trên thì sự tiến bộ khoa học kỹ thuật là quan trong nhất, vì chính ,nhờ đó mà con người có những con tàu lớn chở được nhiều người và lương thực, thực phẩm, nước uống cho những chuyến đi dài ngày.
	- GV trình bày rõ thêm: các nhà hàng hải có hiểu biết nhiều về đại dương, có quan niệm đúng về hình dạng Trái đất, đã vẽ được hải đồ ghi rõ các vùng đất, các hòn đảo có dân cư. Máy móc thiên văn, la bàn được sử dụng trong việc định hướng đại dương bao la. Kỹ thuật đóng tàu có nhiều tiến bộ người ta đã đóng được những con tàu có bánh lái và hệ thống buồm lớn như tàu Caraven.
1. Những cuộc phát kiến địa lý.
* Nguyên nhân phát kiến địa lý:
- Sản xuất phát triển dẫn đến nhu cầu về hương liệu, vàng và thị trường cao.
- Con đường giao lưu, buôn bán qua Tây Á và Địa Trung Hải bị người Ả Rập độc chiếm.
- Khoa học – kỹ thuật có nhiều bước tiến quan trọng như kỹ thuật mới trong đóng tàu, la bàn, hải đồ
Hoạt động 2: Làm việc cả lớp và cá nhân
	- GV trình bày: Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha là những nước tiên phong trong các cuộc thám hiểm địa lý, khám phá ra những miền đất mới.
	- Tiếp đó, GV treo lược đồ trên bảng yêu cầu HS dựa vào nội dung SGK trình bày nội dung các cuộc phát kiến địa lý HS khác có thể bổ sung.
	- GV nhận xét, bổ sung và chốt ý.
	+ Năm 1487, B. Điaxơ là hiệp sĩ “Hoàng gia” đã đi vòng cực Nam của lục địa Phi, đặt tên là mũi Bão Tố, sau gọi là mũi Hải Vọng.
	+ Tháng 08/1492, C.Côlômbô đã dẫn đầu đoàn thuỷ thủ về hướng Tây, sau 3 tháng ông đến được Cu Ba và một số đảo vùng Angti nhưng ông tưởng lầm là Ấn Độ. Tuy nhiên khẳng định C.Côlômbô là người đầu tiên phát hiện ra Châu Mỹ.
+ Ngày 08/07/1497, Vaxcô đơ gama rời cảng Lixbon đi sang phương Đông; tháng 5/1498, đã đến được calicut Ấn Độ, khi về ông được phong phó vương Ấn Độ.
	+ Magienlan (1480 – 1521) là người đã thực hiện chuyến đi đầu tiên vòng quanh thế giới bằng đường biển từ năm 1519- 1521. Đoàn của Magienlan đi vòng qua điểm cực Nam của Nam Mỹ, tiến vào đại dương mênh mông (ông đặt tên là Thái Bình Dương). Tại Philippin, ông bị thiệt mạng do giao tranh với thổ dân. Cuối cùng, đoàn thám hiểm chỉ còn 1 thuyền và 18 thuỷ thủ khi về đến Tây Ban Nha.
* Các cuộc phát kiến địa lý lớn:
- Năm 1487, B. Điaxơ đã đi đến cực Nam của lục địa Châu Phi, đặt tên là mũi bão tố, sau đổi thành mũi Hảo Vọng.
- Năm 1492. C.Côlômbô đi từ Tây Ban Nha đến được Cu Ba và một số đảo thuộc vùng biển Ăngti. Ông là người đầu tiên phát hiện ra Châu Mỹ.
- Năm 1497 Vaxcô đơ gamađã đến được Calicut Ấn Độ (05/1498).
+ Năm 1519 Magienlan là người đã thực hiện chuyến đi đầu tiên vòng quanh thế giới bằng đường biển (1519- 1521).
Hoạt động 3: Làm việc theo nhóm
	- GV nêu câu hỏi: Hệ quả của các cuộc phát kiến địa lý?
	- HS đọc SGK thảo luận, cử đại diện nhóm, trình bày, HS khác bổ sung.
	- GV nhận xét và chốt ý.
* Hệ quả của phát kiến địa lý.
- Đem lại hiểu biết mới về Trái đất, về những con đường mới, dân tộc mới.Tạo điều kiện cho sự giao lưu giữa các nền văn hóa, văn minh khác nhau.
 - Thúc đẩy thương nghiệp phát triển, thị trường thế giới được mở rộng, tạo điều kiện cho chủ nghĩa tư bản ra đời.
- Thúc đẩy nhanh sự tan rã của quan hệ phong kiến và sự ra đời của chủ nghĩa tư bản.
- Tuy nhiên, có hạn chế là đã làm nảy sinh quá trình cướp bóc thuộc địa và buôn bán nô lệ.
2. Sự nảy sinh chủ nghĩa tư bản ở Tây Âu
(đọc thêm)
Hoạt động 6: Cá nhân
	- GV nêu câu hỏi: Hoàn cảnh ra đời phong trào văn hoá phục hưng?
	- HS đọc sách giáo khoa trả lời câu hỏi, HS khác có thể bổ sung.
	- Cuối cùng, GV nhận xét và chốt ý: Giai cấp tư sản có thể lực về kinh tế, song chưa có địa vị về xã hội tương ứng. Mặt khác giai cấp tư sản đã đứng lên đấu tranh chống lại KI – tô với những quan điểm lỗi thời của xã hội phong kiến.
	- Tiếp đó GV trình bày: giai cấp tư sản, một mặt muốn khôi phục tinh hoa văn hoá xán lạn của quốc gia cổ đại Hy Lạp – Rôma, mặt khác cũng góp phần xây dựng một nền văn hoá mới, đề cao giá trị chân chính của con người, đòi quyền tự do cá nhân, coi trong khoa học kỹ thuật – nền văn hoá đó là văn hoá phục hưng.
Tiết 2:
3. Văn hoá phục hưng
- Hoàn cảnh ra đời:
+ Giai cấp tư sản có thế lực về kinh tế, song chưa có địa vị về xã hội tương ứng, muốn xóa bỏ chướng ngại phong kiến, muốn có nền văn hóa riêng.
+ Chế độ phong kiến, giáo lí đạo Ki-tô kìm hãm sự phát triển của giai cấp tư sản.
- Khái niệm “văn hoá phục hưng”: khôi phục, phát huy giá trị, tinh hoa văn hoá xán lạn Cổ đại Hi Lạp, Rô-ma, đấu tranh xây dựng một nền văn hóa mới, một cuộc sống tiến bộ.
Hoạt động 7: cá nhân
GV nêu câu hỏi: Nêu những thành tựu của Văn hoá phục hưng?
- HS đọc SGK tự trả lời câu hỏi.
- GV bổ sung và chốt ý: Thời đại Văn hoá Phục hưng có những tiến bộ vượt bậc của khoa học kỹ thuật, văn học nghệ thuật và hội hoạ với các nhà khoa học, nhà văn, thơ, hoạ sĩ và những tác phẩm tiêu biểu: Ra-bơ-le vừa là nhà văn vừa là nhà y học; Đê-các-tơ vừa là nhà toán học xuất sắc vừa là nhà triết học; Lê-ô-na-đơ Vanh xi vừa là hoạ sĩ thiên tài vừa là kỹ sư nối tiếng, Sếch-Xpia là nhà soạn kịch vĩ đại
Tiếp đó, GV nêu câu hỏi: Hãy cho biết ý nghĩa của phong trào văn hoá phục hưng?
HS đọc SGK trả lời câu hỏi.
- GV nhận xét và chốt ý. Đồng thời nhấn mạnh thực chất của phong trào văn hoá phục hưng là cuộc đấu tranh của giai cấp tư sản chống lại chế độ phong kiến trên mặt trận văn hoá tư tưởng.
- GV giới thiệu cho học sinh bức tranh hình 26 trong SGK “Bức hoạ La Giô-công của Lê-ô-na-đơ Vanh-xi”
- Thành tựu: 
+ Khoa học – kỹ thuật có tiến bộ vượt bậc về y học, toán học.
+ Văn học, nghệ thuật phát triển phong phú với những tài năng như Lê-ô-na đơ vanh-xi, Sếch-xpia.
- Ý nghĩa:
+ Lên án giáo hội Ki-tô, tấn công vào trật tự phong kiến
+ Đề cao giá trị con người, xây dựng thế giới quan tiến bộ.
+ Đấu tranh công khai trên lĩnh vực tư tưởng văn hóa, chống lại hệ tư tưởng phong kiến lỗi thời và Giáo hộ Thiên Chúa.
+ Mở đường cho sự phát triển cao của văn hóa loài người.
Hoạt động 8: Làm việc cá nhân
- Hướng dẫn HS đọc thêm bằng cách trả lời các câu hỏi: Nguyên nhân dẫn đến cải cách tôn giáo?
- Đặc điểm của cải cách tôn giáo?
- Tại sao diễn ra cuộc chiến tranh nông dân Đức?
- Ý nghĩa của cải cách Tôn Giáo và Văn Hoá Phục Hưng?
- Nêu ý nghĩa của chiến tranh nông dân Đức?
4. Cải cách tôn giáo và chiến tranh nông dân
(Đọc thêm)
4. Sơ kết bài học
- Kiểm tra nhận thức của HS đối với bài học thông qua các câu hỏi ở đầu giờ học: Nguyên nhân nào dẫn đến các cuộc phát kiến địa lý? Các cuộc phát kiến địa lý đó diễn ra như thế nào? Hệ quả của các cuộc phát kiến địa lý ra sao? Nguyên nhân, nội dung phong trào Văn hoá Phục Hưng? Nguyên nhân, diễn biến cải cách tôn giáo và chiến tranh nông dân?
5. Bài tập - Dặn dò về nhà
	Œ Dặn dò: Học bài cũ., Trả lời câu hỏi trong SGK.
 Bài tập:
Lập bảng thống kê về phong trào Văn hoá Phục Hưng, cải cách tôn giáo và chiến tranh nông dân Đức theo nội dung:
Tên phong trào
Nguyên nhân
Diễn biến chính
Người lãnh đạo
Kết quả, ý nghĩa
Văn hoá Phục hưng
Cải cách tôn giáo
Chiến tranh nông dân Đức