Giáo án Lịch sử lớp 10 - Bài 10: Thời Kỳ Hình Thành Và Phát Triển Của Chế Độ Phong Kiến Ở Tây Âu (Từ Thế Kỷ V Đến Thế Kỷ XIV)

 TIÊU BÀI HỌC
	Sau khi học xong bài học yêu cầu HS cần nắm được:
1. Kiến thức
	- Hiểu được nguyên nhân và quá trình dẫn đến sự ra đời của các quốc gia phong kiến ở Tây Âu.
	- Nắm được các giai cấp và địa vị xã hội của từng giai cấp trong xã hội; hiểu được thế nào là lãnh địa và đời sống kinh tế, chính trị trong lãnh địa.
2. Tư tưởng
	- Giáo dục cho HS thấy được bản chất của giai cấp bóc lột, tinh thần lao động của quần chúng nhân dân.
3. Kỹ năng
	- Rèn cho HS kỹ năng phân tích, tổng hợp đánh giá về sự ra đời của các vương quốc phong kiến Tây Au, sự ra đời của các thành thị và vai trò của nó.
	- Biết khai thác nội dung tranh ảnh trong SGK.
II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC
	- Tranh ảnh trong SGK.
	- Sưu tầm một số tranh ảnh về các lâu dài, thành quách, cảnh sinh hoạt buôn bán các chợ trong thời kỳ này.
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC DẠY - HỌC 
1. Kiểm tra bài cũ
	Câu hỏi Œ : Lập niên biểu các giai đoạn Lịch sử lớn của Campuchia và Lào (GV có thể chuẩn bị ra giấy trong để chiếu hoặc chuẩn bị ra giấy tơrôki).
	Câu hỏi  : Là và Campuchia đã đạt được những thành tựu văn hoá gì? Nêu bằng chứng thể hiện sự sáng tạo văn hoá của hai dân tộc này?
2. Dẫn dắt bài mới
	- GV khái quát nội dung phần kiểm tra bài cũ, dẫn dắt vào bài mới nêu nhiệm vụ nhận thức về bài mới cho HS như sau:
	Từ thế kỷ V, ở Tây Âu cũng đã dần hình thành các quốc gia phong kiến của người Giécman, quan hệ sản xuất phong kiến cũng dần được hình thành và củng cố phát triển, cùng với đó là sự xuất hiện các thành thị trung đại và thế kỷ XI – XII đã có vai trò hết sức to lớn đối với sự phát triển kinh tế xã hội châu Au thời trung đại. Để hiểu quá trình hình thành các vương quốc phong kiến tây Âu diễn ra như thế nào? Mối quan hệ các giai cấp trong xã hội ra sao? Nguyên nhân, hoạt động và vai trò của thành thị như thế nào? Chúng ta cùng tìm hiểu bài học để lý giải cho những câu hỏi nêu trên?
3. Tổ chức các hoạt động trên lớp
Các hoạt động của thầy và trò
Những kiến thức HS cần nắm vững
Hoạt động 1: Làm việc cá nhân
	- Trước hết GV gợi lại cho HS nhớ lại những kiến thức cơ bản của xã hội cổ đại phương Tây nhất là sự bành trướng và lớn mạnh của đế quốc Rôma. Sau đó GV nêu câu hỏi: Những biểu hiện sự khủng hoảng của đế quốc Rôma thế kỷ III?
	- HS đọc SGK trả lời câu hỏi. HS khác có thể bổ sung cho bạn.
	- GV nhận xét bổ sung và chốt ý.
	- Tiếp đó GV nhấn mạnh: trong tình hình đó cuối thế kỷ V, đế quốc Rôma bị người Giecman tràn xuống xâm chiếm.
	- GV nêu câu hỏi : Hậu quả việc người Giecman xâm lược đế quốc Rôma?
	- HS đọc SGK trả lời câu hỏi.
	- GV nhận xét HS trả lời và kết luận.
Œ Sự hình thành các vương quốc phong kiến ở Tây Au
- Thế kỷ III, đế quôc1 Rôma lâm vào khủng hoảng, nô lệ nổi dậy đấu tranh sản xuất sút kém, xã hội rối ren.
Hoạt động 2: Làm việc theo nhóm
	- GV nêu câu hỏi.
	- Nhiệm vụ cụ thể của từng nhóm là:
	+ Nhóm 1: Khi tràn vào lãnh thổ của Rôma, người Giecman đã có những việc làm gì?
	+ Nhóm 2: Tác động của những việc làm đó đối với xã hội phong kiến châu Au?
	- HS từng nhóm đọc SGK, tìm ý trả lời và thảo luận với nhau.
	- Sau đó đại diện nhóm trình bày kết quả của mình. GV có thể yêu cầu HS nhóm khác bổ sung.
	- Cuối cùng GV nhận xét và chốt y:
	+ Nhóm 1: Khi tràn vào lãnh thổ Rôma, người Giecman đã thủ tiêu bộ máy Nhà nước cũ, thành lập nên nhiều vương quốc mới của họ như vương quốc của người Ang glô xắc xông, vương quốc Phơ răng, vương quốc tây Gốc, Đông Gốc 
	Người Giecman còn chiếm ruộng đất của chủ nô Rôma cũ rồi chia cho nhau trong đó các tướng lĩnh quân sự và quý tộc được phần nhiều hơn. Đồng thời, các thủ lĩnh bộ lạc, các quý tộc người Giecman cũng tự xưng vua, tự phong cho nhau các tước vị cao cấp như công tước, bá tước, nam tước, tạo nên hệ thống đẳng cấp quý tộc vũ sĩ.
	Người Giecman cũng từ bỏ các tôn giáo nguyên thuỷ của mình và tiếp thu Kitô giáo, xây dựng nhà thờ và tìm cách chiếm ruộng của nông dân, đồng thời họ cũng được nhà vua ban ruộng đất.
	+ Nhóm 2: Hình thành các giai cấp mới: lãnh chúa phong kiến, nông nô, cùng với đó là quan hệ sản xuất phong kiến ở châu Au được hình thành.
- Cuối thế kỉ V, đế quốc Rôma bị người Giecman xâm lược năm 476 đế quốc Rôma bị diệt vong, thời đại phong kiến châu Âu hình thành ở Châu Au.
- Những việc làm của người Giécman:
+ Thủ tiêu bộ máy Nhà nước cũ, thành lập nên nhiều vương quốc mới.
+ Chiếm ruộng đất của chủ nô Rôma cũ rồi chia cho nhau.
+ Từ bỏ các tôn giáo nguyên thuỷ của mình và tiếp thu Kitô giáo, xây dựng nhà thờ và tìm cách chiếm ruộng đất của nông dân.
- Các giai cấp mới hình thành: lãnh chúa phong kiến, nông nô, quan hệ sản xuất phong kiến ở Châu Au bắt đầu hình thành.
Hoạt động 3: Cả lớp.
	- GV trình bày và phân tích: đến giữa thế kỷ IX phần lớn đất đai đã được các quý tộc và nhà thờ chia nhau chiếm đoạt xong, những vùng đất đai rộng lớn đó đã nhanh chóng bị họ biến thành khu đất riêng của mình gọi là lãnh địa phong kiến. Lãnh địa chính là đơn vị hành chính kinh tế cơ bản trong thời kỳ phong kiến phân quyền ở Tây Au.
	- GV giải thích khái niệm về lãnh địa bằng việc kết hợp khai thác tranh ảnh trong SGK “Lâu đài và thành quách kiên cố của lãnh chúa” hoặc với những tranh ảnh sưu tầm được. Lãnh địa là một khu đất rộng bao gồm đất của lãnh chúa và đất khẩu phần. Trong khu đất của lãnh chúa có những lâu đài, dinh thự, nhà thờ, nhà kho, chuồng trại  có hào sâu, tường cao, tạo thành những pháo đài kiên cố. Đất khẩu phần ở xung quanh pháo đài được các lãnh chúa giao cho nông nô cầy cấy và thu tô thuế.
 Xã hội phong kiến Tây Âu
- Giữa thế kỷ IX các lãnh địa phong kiến Tây Au ra đời, đây là đơn vị chính trị kinh tế cơ bản trong thời kỳ phong kiến phân quyền.
Hoạt động 4: Làm việc theo nhóm
	- GV chia cả lớp làm 4 nhóm, nêu câu hỏi: cho từng nhóm như sau:
	+ Nhóm 1: Miêu tả cuộc sống của nông nô trong các lãnh địa?
	+ Nhóm 2: Nêu đặc trưng kinh tế của lãnh địa?
	+ Nhóm 3: Đời sống chính trị của các lãnh địa?
	+ Nhóm 4: Miêu tả cuộc sống của các lãnh chúa trong lãnh địa?
	- HS nhóm đọc SGK, thảo luận và tìm ý trả lời. Sau đó đại diện nhóm trình bày kết quả của mình, HS nhóm khác bổ sung.
	- Cuối cùng GV nhận xét và chốt ý:
	+ Nông nô là người sản xuất chính trong các lãnh địa. Họ bị gắn chặt và lệ thuộc vào lãnh chúa. Bỏ trốn sẽ bị trừng phạt rất nặng. Họ nhận ruộng đất về cày cấy và phải nộp tô nặng, ngoài ra họ còn phải nộp nhiều thứ khác. Song họ vẫn được tự do trong sản xuất, có gia đình riêng, có nông cụ và gia súc.
	+ Trong sản xuất họ biết dùng phân bón, gieo trồng theo thời vụ, mọi thứ dùng trong lãnh địa đều do nông nô tự sản xuất ra, ít có sự trao đổi buôn bán với bên ngoài.
	GV nhấn mạnh: Lãnh địa là một cơ sở kinh tế đóng kín, mang tính chất tự nhiên, tự cung, tự cấp, tự túc.
	+ Lãnh chúa được coi là ông vua con, có quân đội, toà án, pháp luật riêng, chế độ thuế khoá riêng, tiền tệ riêng Lãnh chúa còn có thể buộc nhà vua ban cho mình quyền miễn trừ không can thiệp vào lãnh địa của mình.
	+ Lãnh chúa có cuộc sống nhàn rỗi, xa hoa, sung sướng, thời bình chỉ luyện tập cung kiếm, cưỡi ngựa, dạ hội, tiệc tùng.
- Các giai cấp trong xã hội:
+ Nông nô là người sản xuất chính trong các lãnh địa. Họ bị gắn chặt và lệ thuộc vào các lãnh thổ.
+ Lãnh chúa có cuộc sống nhàn rỗi, xa hoa, sung sướng bằng việc bóc lột và sức lao động của nông nô.
- Lãnh địa là một cơ sở kinh doanh đóng kín, mang tính chất tự nhiên, tự cung, tự cấp, tự túc.
- Lãnh địa là một đơn vị chính trị độc lập có quân đội, toà án pháp luật riêng, chế độ thuế khoá riêng, tiền tệ riêng 
Hoạt động 5: làm việc cả lớp và cá nhân
	- GV trình bày : từ thế kỷ XI ở Tây Au đã xuất hiện những tiền đề của nền kinh tế hàng hoá, thị trường được mở rộng không bị đóng kín trong lãnh địa. Thủ công nghiệp diễn ra quá trình chuyên môn hoá mạnh mẽ như mộc, đồ da, gốm.
	- GV nêu câu hỏi: Trước sự phát triển của sản xuất thành thị ra đời như thế nào?
	- HS đọc SGK tìm nội dung trả lời, HS khác có thể bổ sung.
	- GV nhận xét và chốt ý: Để có điều kiện thuận lợi cho sản xuất, trao đổi buôn bán, thợ thủ công đến ngã ba đường, bến sông nơi có đông người qua lại lập xưởng sản xuất và buôn bán hình thành các thành thị.
Ž Sự xuất hiện thành thị trung đại
- Nguyên nhân thành thị ra đời:
+ Tây Au đã xuất hiện những tiền đề của nền kinh tế hàng hoá.
+ Thị trường buôn bán tự do.
+ Thủ công nghiệp diễn ra quá trình chuyên môn hoá.
- Thợ thủ công đến ngã ba đường, bến sông nơi có đông người qua lại lập xưởng sản xuất và buôn bán hình thành các thành thị.
Hoạt động 6: Cả lớp và cá nhân
	- GV trình bày hoạt động của thành thị: Cư dân chủ yếu của thành thị là thợ thủ công và thương nhân, họ tập hợp lại với nhau trong các tổ chức hội là phường hội hay thương hội và đặt ra những quy chế riêng (phường quy) nhằm giữ độc quyền sản xuất và tiêu thụ sản phẩm của mình, đấu tranh chống áp bức sách nhiễu của các lãnh chúa.
	- GV giới thiệu nội dung bức tranh hình 24 trong SGK “Hội chợ ở Đức”, đây là bức tranh thể hiện cảnh mua bán tại Hội chợ ở Đức phản ánh sự phát triển của thương nghiệp của xã hội phong kiến Tây Au lúc bấy giờ.
	- GV nêu câu hỏi: Nêu vai trò của thành thị? HS đọc SGK trả lời câu hỏi.
	- GV nhận xét và chốt ý: Sự phát triển của các ngành thủ công đã phá vở nền kinh tế tự nhiên, tự cấp tự túc, tạo điều kiện cho kinh tế hàng hoá phát triển, góp phần tích cực xoá bỏ chế độ phân quyền. Đặc biệt mang lại không khí tự do.
- Vai trò thành thị:
+ Phá vỡ nền kinh tế tự nhiên tự cung tự cấp, tự túc, tạo điều kiện cho kinh tế hàng hoá phát triển.
+ Góp phần tích cực xoá bỏ chế độ phân quyền. Đặc biệt mang lại không khí tự do cho xã hội phong kiến Tây Au.
4. Sơ kết bài học
- GV kiểm tra hoạt động nhận thức của HS với việc yêu cầu HS nêu lại sự ra đời của các vương quốc phong kiến Tây Au; yêu cầu giải thích khái niệm thế nào là lãnh địa? Các giai cấp trong xã hội phong kiến tây Au và địa vị từng giai cấp trong xã hội. Nguyên nhân sự ra đời và vai trò của thành thị trung đại.
5. Bài tập - Dặn dò về nhà
	- Học bài cũ, đọc trước bài mới và trả lời câu hỏi trong SGK.
- Bài tập