Đề thi tuyển sinh Lớp 10 THPT Chuyên Nguyễn Trãi môn Ngữ văn (Chuyên) - Năm học 2014-2015 - Sở Giáo dục và Đào tạo Hải Dương (Có đáp án)

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐỀ CHÍNH THỨC
HẢI DƯƠNG
ĐỀ THI TUYỂN SINH LỚP 10 
THPT CHUYÊN NGUYỄN TRÃI
NĂM HỌC: 2014-2015
MÔN: NGỮ VĂN (chuyên)
Thời gian: 150 phút ( không kể thời gian giao đề)
Đề thi gồm: 01 trang
Câu 1 (2,0 điểm): Cho đoạn văn sau:
 “  Nhưng tạnh mất rồi. Tạnh rất nhanh như khi mưa đến. Sao chóng thế? Tôi bỗng thẫn thờ, tiếc không nói nổi. Rõ ràng tôi không tiếc những viên đá. Mưa xong thì tạnh thôi. Mà tôi nhớ một cái gì đấy, hình như mẹ tôi, cái cửa sổ, hoặc những ngôi sao to trên bầu trời thành phố. Phải, có thể những cái đóHoặc là cây, hoặc là là cái vòm trời của nhà hát, hoặc bà bán kem đẩy chiếc xe chở đầy thùng kem, trẻ con háo hức bâu xung quanh. Con đường nhựa ban đêm, sau cơn mưa mùa hạ rộng ra, dài ra, lấp loáng ánh đèn trông như một con sông nước đen. Những ngọn điện trên quảng trường lung linh như những ngôi sao trong câu chuyện cổ tích nói về xứ sở thần tiên. Hoa trong công viên. Những quả bóng sút vô tội vạ của bọn trẻ con trong một góc phố. Tiếng rao của bà bán xôi sáng có cái mủng đội trên đầu” 
( Trích “ Những ngôi sao xa xôi” - Lê Minh Khuê)
1. Cảm nhận vẻ đẹp trữ tình của đoạn văn.
2. Chỉ ra hiệu quả nghệ thuật của biện pháp tu từ trong câu: “Những ngọn điện trên quảng trường lung linh như những ngôi sao trong câu chuyện cổ tích nói về xứ sở thần tiên.”
Câu 2 (3,0 điểm) 
Điều em rút ra từ câu chuyện sau:
Ngọn gió và cây sồi
Một ngọn gió dữ dội băng qua khu rừng già. Nó ngạo nghễ thổi tung tất cả các sinh vật trong rừng, cuốn phăng những đám lá, quật gẫy các cành cây. Nó muốn mọi cây cối đều phải ngã rạp trước sức mạnh của mình. Riêng một cây sồi già vẫn đứng hiên ngang, không bị khuất phục trước ngọn gió hung hăng. Như bị thách thức ngọn gió lồng lộn, điên cuồng lật tung khu rừng một lần nữa. Cây sồi vẫn bám chặt đất, im lặng chịu đựng cơn giận dữ của ngọn gió và không hề gục ngã. Ngọn gió mỏi mệt đành đầu hàng và hỏi:
- Cây sồi kia! Làm sao ngươi có thể đứng vững như thế?
Cây sồi từ tốn trả lời:
- Tôi biết sức mạnh của ông có thể bẻ gẫy hết các nhánh cây của tôi, cuốn sạch đám lá của tôi và làm thân tôi lay động. Nhưng ông sẽ không bao giờ quật ngã được tôi. Bởi tôi có những nhánh rễ vươn dài, bám sâu vào lòng đất. Đó chính là sức mạnh sâu thẳm nhất của tôi. Nhưng tôi cũng phải cảm ơn ông ngọn gió ạ! Chính cơn điên cuồng của ông đã giúp tôi chứng tỏ được khả năng chịu đựng và sức mạnh của mình.
 ( Theo Hạt giống tâm hồn-  NXB Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh, 2011)
Câu 3 (5,0 điểm)
Đọc “ Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải, có ý kiến cho rằng: “Bài thơ không chỉ có hình tượng đẹp mà còn đầy ắp chất nhạc, chất thơ.” 
 Em có đồng ý với nhận định trên? 
................................. HẾT.................................
Họ và tên thí sinh: ......................................................... Số báo danh: ..................
Chữ kí giám thị 1:................................... Chữ kí giám thị 2:................................... 
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HẢI DƯƠNG
HƯỚNG DẪN CHẤM
ĐỀ THI TUYỂN SINH LỚP 10 
THPTCHUYÊN NGUYỄN TRÃI
NĂM HỌC: 2014-2015
MÔN: NGỮ VĂN (chuyên)
Hướng dẫn gồm: 03 trang
A. YÊU CẦU CHUNG
– Giám khảo phải nắm được nội dung trình bày trong bài làm của học sinh để đánh giá được một cách khái quát, tránh đếm ý cho điểm. Vận dụng linh hoạt đáp án, nên sử dụng nhiều mức điểm một cách hợp lí; khuyến khích những bài viết có cảm xúc và sáng tạo.
– Học sinh có thể làm bài theo nhiều cách riêng nhưng đáp ứng được các yêu cầu cơ bản của đề, diễn đạt tốt vẫn cho đủ điểm.
 Lưu ý: Điểm bài thi có thể để lẻ đến 0,25 và không làm tròn số
B. YÊU CẦU CỤ THỂ
Câu 1 (2,0 điểm): 
1. Vẻ đẹp trữ tình trong đoạn văn: ( 1.5 điểm)
- Không gian thanh bình, mát lành trong một cơn mưa đá đối lập với sự hủy diệt, tàn phá của chiến tranh.
- Những hình ảnh của một tuổi thơ hồn nhiên, trong sáng lung linh trong dòng hoài niệm.
- Cảm xúc mơ mộng của nhân vật: thẫn thờ, tiếc, nhớ
- Tâm hồn trẻ trung lãng mạn của Phương Định.
- Nghệ thuật miêu tả nội tâm tinh tế.
- Sử dụng nhiều kiểu câu đặc biệt, biện pháp so sánh để nhấn mạnh hơn những kỉ niệm ùa về trong tâm hồn.
2. Biện pháp tu từ so sánh có hiệu quả nghệ thuật: ( 0.5 điểm)
- Gợi sự liên tưởng hồn nhiên của trẻ thơ, góp phần tái hiện nguyên vẹn kí ức xa xôi đẹp đẽ, mang đậm màu sắc kì ảo của thế giới cổ tích yên bình.
- Góp phần thể hiện tính trữ tình.
Câu 2 (3,0 điểm)
1. Yêu cầu
a. Về kỹ năng:
- Biết cách làm kiểu bài nghị luận xã hội.
- Luận điểm đúng đắn, sáng tỏ.
- Diễn đạt lưu loát, lí lẽ thuyết phục.
- Có thể viết thành đoạn văn hoặc bài văn ngắn.
b. Về kiến thức: 
 Bài viết có thể trình bày theo các cách khác nhau nhưng cơ bản nêu được các ý sau:
1. Giải thích:
- Ngọn gió là hình ảnh tượng trưng cho những khó khăn, thử thách, những nghịch cảnh trong cuộc sống. 
- Cây sồi là hình ảnh tượng trưng cho lòng dũng cảm, sự can đảm đối đầu, không gục ngã trước nghịch cảnh bất thường.
- Câu chuyện đề cao lòng dũng cảm, sự chiến thắng của cây sồi trước ngọn gió để nói về con người. Cuộc đời mỗi người ít hay nhiều đều phải trải qua những khó khăn, thử thách. Điều quan trọng là chúng ta đối mặt với nó như thế nào, vượt qua hay để nó vùi dập, cuốn trôi?
2. Bàn luận:
- Mẩu chuyện “Ngọn gió và cây sồi” toát lên ý nghĩa tích cực để lại cho chúng ta những suy ngẫm: 
 + Cuộc sống luôn ẩn chứa muôn vàn trở ngại, khó khăn và thách thức (Một ngọn gió dữ dội băng qua khu rừng già. Nó ngạo nghễ thổi tung tất cả các sinh vật trong rừng, cuốn phăng những đám lá, quật gẫy các cành cây)
+ Muốn thành công trong cuộc sống, con người phải có lòng dũng cảm, nghị lực và bản lĩnh vững vàng, có khát vọng vươn lên để chiến thắng nghịch cảnh. Đó chính là nguồn sức mạnh tinh thần lớn lao để con người tự tin đối đầu và vượt qua được khó khăn thử thách của cuộc đời. 
 	+ Chính những khó khăn, thử thách của cuộc đời sẽ là yếu tố tôi luyện để con người trưởng thành, mạnh mẽ hơn; là điều kiện để con người chứng tỏ được giá trị của bản thân.
	+ Nếu không có sức mạnh nội lực, tự thân, con người dễ dàng gục ngã, bị khuất phục trước những tác động của cuộc đời. Đó là con người yếu đuối, hèn nhát, không thể tự mình đến với thành công.
- Những con người dũng cảm và chiến thắng thử thách như cây sồi sẽ luôn được mọi người yêu quý, kính trọng.
3. Bài học:
- Đứng trước nghịch cảnh, con người không nên tuyệt vọng, bi quan, chán nản mà phải bình tĩnh, tự tin tận dụng mọi khả năng của bản thân để tìm ra các giải pháp cần thiết nhằm vượt qua các khó khăn, thử thách của cuộc sống.
- Phải tích cực rèn luyện sức mạnh thể chất và tôi luyện nguồn sức mạnh tinh thần để chủ động, sẵn sàng trước mọi sóng gió cuộc đời. 
- Biết lên án, phê phán những người có hành động và thái độ buông xuôi, thiếu nghị lực.
- Điểm 3: Đạt được các yêu cầu nêu trên, lí lẽ thuyết phục, văn viết mạch lạc, không mắc những lỗi diễn đạt thông thường. 
- Điểm 2: Đạt được quá nửa yêu cầu về nội dung. Còn một số lỗi về diễn đạt.
- Điểm 1: Đạt được một nửa yêu cầu về nội dung, mắc nhiều lỗi về hình thức.
- Điểm 0: Lạc đề, sai cả nội dung và phương pháp.
Câu 3 (5,0 điểm)
1. Giải thích ý kiến:
- Hình tượng đẹp là hình ảnh mang tính tượng trưng khái quát, có khả năng gợi liên tưởng sâu xa tới những ý nghĩa cao đẹp.
- Ý kiến trên nhấn mạnh đến tài năng của Thanh Hải trong việc xây dựng hình tượng và tạo chất nhạc, chất thơ để thể hiện nội dung, tư tưởng chủ đề của tác phẩm. Chú ý cặp từ “không chỉ”, “mà còn” thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa các yếu tố này.
2. Học sinh bình luận được về nhận định trên, phân tích được bài thơ làm sáng tỏ những vấn đề cơ bản:
- Mùa xuân là hình tượng đẹp và xuyên suốt bài thơ. Từ hình ảnh tả thực mùa xuân - mùa khởi đầu của một năm, thời gian vạn vật sinh sôi nảy nở - Thanh Hải đã mang lại cho hình tượng nhiều ý nghĩa, mà nghĩa nào cũng thật gợi cảm, thật đáng yêu.
+ Gợi vẻ đẹp của thiên nhiên đất trời: từ những hình ảnh dung dị của mùa xuân, tác giả đã tái hiện lên một bức tranh thiên nhiên xứ Huế trong sáng thơ mộng và tràn đầy sức sống.
+ Gợi vẻ đẹp của quê hương đất nước ở hai phương diện: xây dựng và chiến đấu. Từ hình ảnh “lộc” non của mùa xuân giắt trên lưng người ra trận và trải dài nương mạ theo tay người gieo trồng, bài thơ đã khắc họa hình tượng lớn lao mà tươi đẹp: đất nước tràn trề sinh lực mới, đầy ắp thành quả mới
+ Gợi vẻ đẹp của con người trong sự hoá thân dâng hiến: cuộc đời con người với tất cả sức sống tươi trẻ nhất như “một mùa xuân nho nhỏ”, sẵn sàng hi sinh, đóng góp vào mùa xuân lớn của đất nước 
Bài thơ còn đầy ắp chất nhạc, chất thơ:
+ Bài thơ có nhạc điệu trong sáng, thiết tha, gợi cảm, gần gũi với dân ca. Nhạc điệu được tạo ra từ thể thơ năm chữ với cách gieo vần đầy biến hóa; cách ngắt nhịp linh hoạt; điệp từ, điệp ngữ phong phú
 + Chất nhạc dào dạt cất lên từ chính cuộc sống “vất vả và gian lao” mà tươi đẹp: tiếng chim chiền chiện hót vang trời, nhịp điệu hối hả và xôn xao của đất nước, nhịp phách tiền đất Huế 
 + Chất thơ tỏa ra từ bức tranh mùa xuân thơ mộng: nhiều hình ảnh đẹp, giản dị, gợi cảm, giàu ý nghĩa biểu tượng; đường nét, màu sắc hài hòa tinh tế; những nét dịu dàng đặc trưng của xứ Huế
 + Đặc biệt, chất thơ còn là mạch cảm xúc trữ tình bay bổng, biến đổi: lúc sôi nổi, hồn nhiên, tươi vui; lúc sâu lắng suy tư
	3. Đánh giá:
	- Lời nhận định đã khái quát những thành công nổi bật về phương diện nghệ thuật của bài “ Mùa xuân nho nhỏ”.
	- Chính hình tượng đẹp và chất nhạc, chất thơ đã góp phần tạo nên phong cách nghệ thuật độc đáo, dung dị mà tài hoa của Thanh Hải.