Đảm bảo tính phù hợp với luật giáo dục trong sự vận dụng phương pháp dạy học theo dự án vào giảng dạy hoá học trung học phổ thông

 phù hợp của PPDHTDA với Điều 28.2 Luật Giáo dục thông các tiết học thực nghiệm sư phạm
Để đánh giá sự phù hợp của PPDHTDA trong dạy học Hoá học THPT với Điều 28.2 Luật Giáo dục, chúng tôi tiến hành thực nghiệm sư phạm trên lớp 10T4 gồm 54 HS trường THPT Thăng Long, Hà Nội năm học 2011 – 2012 (tháng 5/2012) do cô giáo Nguyễn Thuý Hằng tiến hành áp dụng PPDHTDA thực hiện các dự án lớn của chương 5 – Nhóm halogen, Hoá học 10 nâng cao. Quá trình triển khai và dạy học dự án diễn ra trong 3 tiết học, 1 tiết học chính khoá và hai tiết tự chọn của chương trình, vào thời điểm HS đã thi xong học kì II của năm học. Việc đánh giá sự phù hợp với Luật Giáo dục thông qua các sản phẩm dự án, qua các sổ theo dõi dự án, phiếu phản hồi của HS và các bản đánh giá của GV với HS, các phiếu đánh giá đồng đẳng của các nhóm HS của các nhóm thực nghiệm.
5.1. Tiến trình thực nghiệm
* Tiết học chính khóa:
– GV giới thiệu phương pháp dạy học dự án cho HS: khái niệm dạy học dự án, các bước tiến hành học theo dự án. Cũng trong tiết học này, GV giới thiệu sơ đồ tư duy, phương pháp và kĩ năng lập sơ đồ tư duy. GV trình chiếu một số sơ đồ tư duy đã có, có thể của môn Hoá học hay các môn học khác để HS thấy tổng thể tính ứng dụng về các sơ đồ tư duy trong học tập.
– GV cho HS quan sát một số dự án mẫu như dự án “AgBr và công nghệ điện ảnh” – trường THPT Kiến An, Hải Phòng (2010) và “Dự án tìm hiểu ứng dụng của ozon” – trường THPT Thăng Long, Hà Nội (2011).
– GV hướng dẫn HS một vài kĩ năng sử dụng phần mềm Word, PowerPoint, cách xử lí chèn hình ảnh và âm thanh. Hướng dẫn các em cách khai thác thông tin trên mạng Internet.
* Tiết học tự chọn 1
GV giới thiệu về các dự án trong chương 5 – Nhóm halogen, Hoá học 10 nâng cao. Từ bộ câu hỏi định hướng về mục tiêu kiến thức, kĩ năng, thái độ cần đạt, GV đưa ra các gợi ý để HS lựa chọn các dự án nghiên cứu về chất kèm theo các tài liệu gợi ý để HS tham khảo. Từ đó, GV cho HS đề xuất và lựa chọn dự án, đồng thời hướng vào 4 dự án được lựa chọn nhiều nhất. GV chia lớp làm 4 nhóm để cùng tìm hiểu, xây dựng kế hoạch thực hiện dự án. GV cùng HS thảo luận về các tiêu chí đánh giá dự án, phương pháp đánh giá chéo giữa các nhóm và đánh giá HS trong nhóm. Các cách đánh giá này là một trong các cơ sở tính điểm cho kết quả dự án. Các nhóm bầu nhóm trưởng phụ trách các công việc chung của cả nhóm và thư kí làm nhiệm vụ ghi lại quá trình làm việc của nhóm trong Sổ theo dõi dự án. Với chương 5 – Nhóm halogen, lớp H thống nhất các dự án sau:
– Nhóm 1: Tìm hiểu về vai trò và ứng dụng của clo trong cuộc sống – Nhóm I love chlorine.
– Nhóm 2: Clo và quá trình sản xuất nước sinh hoạt – Nhóm WC.
– Nhóm 3: Muối ăn: quá trình khai thác và vai trò đối với cơ thể người – Nhóm Diêm dân.
– Nhóm 4: Pháo hoa và KClO3 – Nhóm Fireworks.
Kết thúc tiết học tự chọn 1, GV yêu cầu các nhóm thông báo kết quả các buổi họp nhóm và thường xuyên liên lạc để tiện đến giúp đỡ, kiểm tra. GV theo sát quá trình thực hiện dự án, đặc biệt nhắc nhở HS dùng ngôn ngữ hoá học để thể hiện trong các sản phẩm. Các thí nghiệm cũng được tiến hành trong phòng thí nghiệm dưới sự giám sát, tư vấn của GV. GV cũng giúp đỡ HS trong việc mượn tài liệu thư viện hay tham gia phỏng vấn, thậm chí trao đổi giải thích với các phụ huynh ủng hộ cho việc HS thực hiện dự án
* Tiết học tự chọn 2: Báo cáo kết quả - trình bày sản phẩm của dự án 
GV điều hành các nhóm lên trình bày các sản phẩm dự án, có thể theo bắt thăm thứ tự hoặc xung phong.
Sản phẩm các dự án của 4 nhóm được trình bày ở dạng bài trình chiếu như sau:
+ GV phát phiếu đánh giá cho các nhóm để các nhóm theo dõi sự trình bày của các nhóm bạn và đánh giá theo các tiêu chí đã thống nhất. Các nhóm có thể nêu câu hỏi cho các nhóm trình bày để làm rõ hơn về nội dung, phương pháp tiến hành những kết quả thu được.
+ GV phát phiếu cho các nhóm trưởng đánh giá mức độ hoạt động của các thành viên trong nhóm mình. GV thu Sổ theo dõi dự án của các nhóm, tổng hợp các phiếu đánh giá của HS và GV để đánh giá định tính và định lượng, đánh giá biểu hiện bên trong và bên ngoài, đánh giá trước, trong và sau khi thực hiện dự án, rồi cho điểm từng cá nhân.
+ Cuối cùng GV tổng hợp Phiếu điều tra cá nhân của từng HS.
Dưới đây là hình ảnh và sản phẩm của các nhóm:
Nhóm 1
Nhóm 2
Nhóm 3
Nhóm 4
Các phiếu đánh giá chúng tôi đã xử lí bao gồm:
Sổ theo dõi dự án:	HS đánh giá chéo nhóm:
GV đánh giá định tính:
Bản tổng hợp Nhìn lại quá trình làm dự án của lớp 10T4 Trường THPT Thăng Long
5.2. Đánh giá hiệu quả của quá trình áp dụng PPDHTDA trong giảng dạy Hoá học
5.2.1. Đánh giá hiệu quả đối với việc phát huy tính tích cực học tập của HS
Qua thu thập các dữ liệu thực nghiệm sư phạm, chúng tôi đánh giá hiệu quả của quá trình học tập dự án đối với việc phát huy tính tích cực, chủ động học tập của HS như sau: Đối tượng thực nghiệm sư phạm là HS chưa từng được học theo PPDHTDA, nhưng khi làm quen với phương pháp học tập này, HS rất hứng thú, tham gia nhiệt tình. Thể hiện thông qua bảng kiểm quan sát của GV:
– HS chú ý lắng nghe, tự nguyện tham gia trả lời các câu hỏi do GV đưa ra. 
– HS tự lựa chọn dự án nghiên cứu dưới sự gợi ý của GV. Các nhóm HS tự đặt các câu hỏi thảo luận xung quanh đề tài mình nghiên cứu từ đó vẽ sơ đồ tư duy và phân công nhiệm vụ cụ thể cho mỗi thành viên.
– HS tích cực tìm hiểu các thông tin liên quan tới sản phẩm dự án thông qua sách báo, mạng Internet, hỏi người thân, GV, bạn bè,... Đặc biệt là những HS thường ngày không thích môn Hoá học, khi tham gia làm dự án lại đóng một vai trò vô cùng quan trọng, là những thành viên rất tích cực, đưa ra những ý tưởng sáng tạo.
– Mặc dù HS rất bận rộn với các công việc học tập tại trường lớp và học tại các trung tâm bồi dưỡng kiến thức, nhưng các em tham gia các buổi họp nhóm nhiệt tình đầy đủ, đóng góp các ý kiến mang tính xây dựng cho dự án.
– Khi tiến hành thực hiện trình bày sản phẩm dự án, các nhóm cũng gặp nhiều khó khăn, tuy nhiên các em HS trong nhóm đều không nản lòng, tích cực suy nghĩ tìm ra các phương án khắc phục khó khăn, hoàn thành dự án và có phương án trình bày sản phẩm một cách tối ưu.
– Các nhóm tích cực tìm hiểu về PowerPoint để bản báo cáo được đẹp và thể hiện đầy đủ nội dung cần thiết. Sơ đồ tư duy cũng là công việc mới mẻ các em chưa từng làm, nhưng sau khi tìm hiểu cũng đã thể hiện rất đẹp và khoa học, sáng tạo.
– Khi một nhóm lên báo cáo sản phẩm của dự án, các em HS đều sôi nổi đưa ra các câu hỏi chất vấn xung quanh những kiến thức mà các em còn chưa hiểu rõ. Thậm chí khi thuyết trình viên trả lời còn thiếu, các thành viên khác tự xin đứng dậy bổ sung cho câu trả lời của bạn.
Trong các giờ ra chơi, các nhóm thường tranh thủ thảo luận, trao đổi về tiến độ công việc được giao. Các em mạnh dạn nêu lên những thắc mắc khi chưa được giải thích thỏa đáng. Không khí lớp học lúc nào cũng thấy sôi nổi hào hứng. Sau tiết báo cáo, có nhóm vẫn tranh thủ hỏi ý kiến nhận xét của GV về nội dung cũng như hình thức của bài báo cáo.
5.2.2. Đánh giá hiệu quả đối với việc phát huy năng lực sáng tạo của HS trong học tập
Trên cơ sở các tiêu chí đánh giá năng lực sáng tạo của HS trong học tập, chúng tôi đánh giá hiệu quả của quá trình học tập theo dự án thông qua qua trình làm việc, thảo luận nhóm, qua phản hồi của HS, qua dữ liệu thực nghiệm, qua sổ theo dõi dự án và đặc biệt là qua sản phẩm cuối cùng của các nhóm (tức trước, trong và sau khi tiến hành dự án). Chúng tôi có những nhận xét sau:
– Trong qua trình thảo luận nhóm, các em đưa ra nhiều ý tưởng sáng tạo, đưa ra các giải pháp, công cụ mới đến thực hiện dự án (Có nhóm muốn đóng kịch và quay clip, có nhóm làm trình chiếu). Phần sơ đồ tư duy còn sơ sài do lần đầu tiên làm dự án và thời gian thực hiện dự án không nhiều (chỉ 1 nhóm có sơ đồ tư duy vẽ đẹp, còn 3 nhóm chỉ có sơ đồ ở dạng tối thiểu: đủ, đúng tuy đã biết trang trí bằng màu sắc).
– Trong việc trình bày PowerPoint, HS cũng thể hiện một sự sáng tạo cao, đa số các nhóm không lấy nền có sẵn trong máy, mà lấy các hình nền trên mạng, chèn thêm các hình ảnh, thể hiện nét riêng độc đáo của nhóm mình có liên quan trực tiếp tới nội dung đề tài. Các nhóm (2/4 nhóm) đều muốn quay clip giới thiệu về nhóm và dự án của nhóm song thời gian thực hiện chưa cho phép và chưa có hoặc chưa sử dụng thành thạo máy quay nên đều hứa sẽ khắc phục với các dự án trong hè và dự án lớp 11.
– Có nhóm tuy không đưa clip nhóm nhưng một số hình ảnh trong quá trình làm thực nghiệm cũng trở thành tư liệu, gắn liền với cách đặt câu hỏi trắc nghiệm khách quan trong Hoá học để làm khuấy động sự chú ý của cả lớp rất thú vị:
– Trong trình bày, có nhóm thực hiện cả thí nghiệm đơn giản trực tiếp tiến hành tại chỗ (thí nghiệm thử chất lượng trứng trong nước muối), có nhóm quay video thí nghiệm ngoài trời hoặc trong phòng thí nghiệm trước đó có sự giám sát và tư vấn của GV dạy Hoá học (phản ứng nổ của KClO3). Có nhóm đưa các mẫu vật thật rất quen thuộc nhưng lại gây sự hào hứng, ngạc nhiên cho cả lớp (búp bê nhựa, nước tẩy Gia–ven, ống nhựa,...).
– Có nhóm cử 2 thuyết trình viên là nam – nữ, có cả bảng phân vai, kịch bản rõ ràng, để bổ sung lời thoại và tung – hứng rất hợp lí. Có nhóm chỉ một thuyết trình viên để thể hiện sự tự tin trong trình bày và trả lời. Việc thuyết trình cũng được lựa chọn việc đưa toàn bộ nội dung vào trình chiếu, với việc chỉ đưa một phần nội dung có tính chất cốt lõi và thuyết trình viên nói bên ngoài trang trình chiếu cũng là một sự sáng tạo và thể hiện sự tự tin vào kiến thức và kĩ năng thuyết trình của thuyết trình viên (tuy mới chỉ ở dạng mô tả, tường thuật). 5/48HS (10,42%) HS cho thấy nâng cao khả năng thuyết trình.
5.2.3. Đánh giá hiệu quả đối với công tác bồi dưỡng phương pháp tự học
Theo phiếu tổng hợp quá trình nhìn lại dự án, mục 2, có 14/48 (29,17%) HS nêu đích danh kết quả học được kĩ năng tư duy độc lập, hoạt động cá nhân; 27/48 (56,25%) HS biết tìm kiếm, chọn lọc dữ liệu, xử lí thông tin; 16/48 HS (33,33%) cho biết đã tích cực học hỏi, tự giác hoàn thành công việc và có trách nhiệm,...
Các kết quả trên cho thấy trong qu