Chuyên đề Lồng ghép giáo dục môi trường cho học sinh qua việc giảng dạy môn hóa ở bậc trung học cơ sở

: Hóa 9
 Tiết 2: Tính chất hóa học của oxit.
 Khi sục CO2 vào NaOH rắn do NaOH là xút ăn da, sản phẩm của CO2 và NaOH là muối (Na2CO3, NaHCO3). Vậy nếu NaOH dư thì sản phẩm vừa có muối vừa có xút ăn da. Nếu không có công tác vệ sinh sản phẩm thí nghiệm sẽ ảnh hưởng đến môi trường.Vì vậy phản ứng này cần dư CO2 hoặc trung hòa NaOH dư bằng giấm ( thử bằng quì tím) . Trước khi đổ sản phẩm thí nghiệm và rửa lọ, ống nghiệm..
 Hằng ngày lượng CO2 sinh ra quá nhiều, dẫn tới môi trường dày CO2 không trong lành, nồng độ CO2 vượt quá giới hạn cho phép nên con người ngột ngạt khó chịu, cây cối vàng lịu do ngộ độc CO2. Nung vôi đá số lượng lớn, ồ ạt gây ô nhiễm mạnh đang được lên tiếng.Đặc biệt cần đổi mới là thay thế lò thủ công bằng lò công nghiệp, hoạt động liên tục khí thải CO2 được tận dụng trong công nghiệp hóa học khác, như vậy không bị ô nhiễm môi trường.
 Ví dụ: Tiết 38: Công nghiệp silicat
 Công nghiệp chế biến các hợp chất tự nhiên của silic gọi là công nghiệp silicat như công nghiệp sản xuất đồ gốm, xi măng, thủy tinh.
 Phát triển nghề phụ ( gạch ngói) là đáng khuyến khích, song cần có qui hoạch địa bàn lấy đất và khu lò gạch cụ thể, là vấn đề cần quan tâm của nhiều cấp quản lí. Bên cạnh đó, khí được thải ra do quá trình đốt quá nhiều nhiên liệu cũng làm ô nhiễm môi trường cho dân cư xung quanh các lò gạch. 
 Ví dụ: tiết 5: Tính chất hóa học của axit.Thí nghiệm biểu diễn
Thực hiện phản ứng trung hòa.
 NaOH + HCl NaCl + H2O
 Cần phải thử bằng quì tím( khi quì tím giữ nguyên màu tím) khi đó sản phẩm duy nhất là dung dịch NaCl. Không dư NaOH hoặc HCl. Khi rửa ống ngiệm đổ sản phẩm không bị ô nhiễm môi trường đây là thao tác dù rất nhỏ nhưng người giáo viên phải để ý vừa tiết kiệm được hóa chất thành công cho thí nghiệm, đồng thời bảo vệ môi trường tránh ô nhiễm.
 Ví dụ tiết 14: Axitsunfuric
 Do trong phòng thí nghiệm dung dịch H2SO4 để lâu ngày thường là dung dịch đậm đặc, rất háo nước nên hóa than gỗ, cháy quần áo, da thịt.
 Vì thế thao tác với Axitsunfuric phải cẩn thận chính xác tránh đổ vỡ, bắn té dễ gây cháy quần áo sách vở và có thể dẫn tới bị bỏng axit mù mắt.Bên cạnh phải chuẩn bị sẵn nước lã, dung dịch xôđa rửa bỏng axit nếu cần, trung hòa sản phẩm dư H2SO4 theo phương trình:
H2SO4 + Na2CO3 Na2SO4 + CO2 + H2O
 Tiết 6 + 7: Một số axit quan trọng.
 Một trong những nguyên tắc sản xuất hóa học là làm thế nào để sản xuất không có chất thải, sử dụng chất thải làm nguyên liệu sản xuất ra những sản phẩm hóa học khác. Vừa nâng cao hiệu quả, giảm giá thành, tránh ô nhiễm môi trường.
 Ví dụ: Dùng quặng Pirit để sản xuất axitsunfuric thì chất thải Fe2O3 là nguyên liệu để sản xuất gang thép. Ngược lại sản xuất axitsunfuric không chỉ xây dựng ở nơi có quặng Pirit mà còn xây dựng ở khu công nghiệp luyện kim.
 Tiết 12 + 13: Một số bazơ quan trọng.
 Natrihidroxit NaOH là chất rắn trắng, tan nhiều trong nước, dễ bị chảy rữa trong không khí. Dung dịch nhờn, làm bục vải.Vì thế khi lấy hóa chất tránh rơi vãi, cấm lấy bằng tay.
 Tiết 21: Tính chất vật lí của kim loại.
 Kim loại hầu hết ở thể rắn, duy chỉ thủy ngân ở thể lỏng ở điều kiện thường. Thủy ngân rất độc có thể gây chết người. Sử dụng hóa chất thủy ngân chỉ vừa đủ tránh dư, tránh vương vãi, thủy ngân lỏng có trong nhiệt kế nếu bị vỡ nhiệt kế thủy ngân bắn ra ngoài có thể khử độc bằng lưu huỳnh tạo muối thủy ngân.
 Hg + S HgS
 Rất độc Không độc
Vì thế sử dụng hóa chất thủy ngân nên có lưu huỳnh bên cạnh.
 Tiết 26: Hợp kim sắt.
Gang được sản xuất trong lò cao. Khí lò có CO. Hợp chất khử mạnh, cháy xanh tỏa nhiều nhiệt, CO kết hợp chặt chẽ với Hemoglobin có trong máu người làm cho hồng cầu mất tác dụng.Trong quá trình sản xuất gang CO được dẫn vào tháp đốt nhiệt vừa đủ để đốt cháy hết CO ( không còn khí thải độc) vừa sản ra nhiệt để đốt nóng không khí vào lò. Là nguyên tắc nâng cao hiệu suất lò, chống ô nhiễm môi trường, giá thành hạ.
 Ví dụ: Tiết 31 + 32: Clo
 Clo nặng gấp hai lần rưỡi không khí, ở nhiệt độ thường 1 thể tích nước hòa tan 2,3 thể tích khí clo, clo rất độc thở nhiều clo có thể chết. Vì vậy biểu diễn thí nghiệm đốt bột sắt bỏ vào lọ khí clo cần cho sắt dư.
2Fe + 3Cl2 2FeCl3
 Hoặc khi dẫn Hidro từ điều chế Hidro cần phải thử độ tinh khiết trước khi đưa Hidro cháy vào bình đựng khí Clo để tránh nổ, đổ, vỡ theo phản ứng.
H2 + Cl2 2HCl
 Điều chế Clo trong phòng thí nghiệm theo phản ứng:
4 HCl + MnO2 MnCl2 + Cl2 + 2H2O
 Phản ứng rất dễ dàng xảy ra song việc thu khí Clo sinh ra phải bảo đảm an toàn, tránh Clo vào không khí gây ngộ độc cho học sinh cũng như cho bản thân.
 Tiết 34: Các oxit của cacbon.
 Oxit của Cacbon có hai loại: CO và CO2.
 CO có phản ứng cháy xanh tỏa nhiều nhiệt, có tính khử mạnh. Nếu dùng thí nghiệm CO dư dễ làm người hít phải ngộ độc. Trong hầm mỏ than CO dễ cháy gây nổ sập lò. Vì vậy công nhân vào hầm lò than không được dùng đuốc, hút thuốc mà dùng đèn pin, đèn Đêvi.
 Bên cạnh đó CO được sinh ra khi đốt cháy than có dư ở nhiệt độ cao. Đối với các lò than đá, than tổ ong nếu các gia đình ủ lò than để hôm sau dùng thì rất dễ sinh ra khí CO. Thực tế đã vài ba gia đình do ủ than như vậy gây chết người. Do đó khi sử dụng lò than đá phải cẩn thận, tránh ô nhiễm do sinh ra khí CO theo phương trình:
CO2 + C 2CO
 Khí CO2 không độc như vậy, không duy trì sự sống là nguyên liệu trong quá trình quang hợp cây xanh tạo ra các chất hữu cơ. Khi lượng CO2 lớn gây hiệu ứng nhà kính, gây ngộ độc cho cây, giảm tỷ lệ về thể tích của oxi trong không khí, cản trở cho quá trình hô hấp của con người nói riêng, sinh vật nói chung. Làm nhiệt độ không khí tăng, gây hạn hán, lũ lụt làm bang đá hai cực tan ra gây ngập lụt nhiều vùng trên thế giới.
 Nhưng CO2 có nhiều ứng dụng. Ngoài nguyên liệu chế tạo chất hữu cơ, CO2 không duy trì sự cháy nên dùng để dập tắt sự cháy, CO2 nặng chìm xuống vật cháy đẩy không khí ra khỏi vật cháy làm cách li vật cháy với oxi trong không khí.
 Hiện nay sự tự bốc cháy phát sinh nhiều do nhiệt độ không khí cao, sự cháy do con người thiếu ý thức cũng rất nhiều. Các vụ cháy rừng lớn trong mùa khô do con người đốt rừng, phá rừng làm nương rẫy làm thu hẹp diện tích rừng tới mức báo động. Phòng cháy chữa cháy là trách nhiệm của con người.
 Tiết 45: Metan CH4
 Metan cháy với oxi theo phương trình:
CH4 + 2O2 CO2 + 2 H2O + Q
1V 2V gây nổ mạnh.
 Hiện nay gây nổ xảy ra nhiều ở hầm mỏ than, cần đề phòng sập lò bằng cách dùng đèn pin, đèn Đêvi khi vào hầm lò. CH4 sinh ra do thực vật bị phân hủy trong điều kiện thiếu không khí. Vì vậy có thể xây những hầm ga để tạo khí ga làm nhiên liệu cho các gia đình và vừa xử lí rác thải làm ô nhiễm môi trường.
 Tiết 47 - 48: Axetilen- benzen.
 Axetilen là khí đất đèn theo phản ứng:
CaC2 + H2O C2H2 + Ca(OH)2
 Đất đèn
 C2H2 kích thích cho cây ra quả, quả nhanh chín. Sử dụng đất đèn làm chín hoa quả do khí C2H2 sinh ra nên cần cẩn thận kẻo gây nổ theo phản ứng:
2C2H2 + 5O2 4 CO2 + 2H2O
 Benzen C6H6 là nguyên liệu quan trọng để sản xuất thuốc trừ sâu và sản phẩm công nghiệp khác. 
 Ví dụ : C6H6Cl6 (666), DDT, thuốc trừ sâu này chứa nhiều Clo vừa gây độc hại, vừa lâu bị phân hủy nên thường gây ô nhiễm môi sinh lâu dài.
Ngày nay người ta sử dụng nhiều thuốc trừ sâu là hợp chất của photpho có độ độc cao nhưng mau bị phân hủy hơn nên ít ảnh hưởng đến môi sinh.Khi sử dụng bất kỳ thuốc trừ sâu nào cũng phải tuân thủ nghiêm ngặt những nguyên tắc phòng độc cho bản thân người sử dụng và môi trường.
Hiện nay sử dụng thuốc trừ sâu quá lạm dụng nên môi trường càng bị ô nhiễm và đặc biệt ảnh hưởng đến nguồn nước. Vì ngày nay thiếu nguồn nước ngọt đã thật sự trở thành mối lo ngại cho toàn thế giới. Nước ngọt không chỉ ngày càng khan hiếm ngày càng bị ô nhiễm do chất thải từ sinh hoạt, do sản xuất công và nông nghiệp gây ra. Những chất này vừa có tính độc hại cao, vừa bền về mặt hóa học. Đó là các loại thuốc trừ sâu, phân bón hóa học.
 Tiết 51: Nhiên liệu.
 Nhiên liệu đóng vai trò quan trọng trong đời sống và sản xuất, vì vậy sử dụng nhiên liệu như thế nào cho hiệu quả? Chúng ta biết khi nhiên liệu cháy không hoàn toàn, sẽ vừa gây lãng phí, vừa làm ô nhiễm môi trường, nên trong quá trình dạy ta phải khắc sâu cho học sinh nắm vững các yêu cầu như cung cấp đủ khí oxi cho sự cháy, bằng cách thổi không khí vào lò, muốn vậy lò phải có ống khói được xây cao để hút gió, đồng thời nên có ống thu khí thải thừa, tránh gây ô nhiễm môi trường.Bên cạnh đó cần tăng diện tích tiếp xúc, điều chỉnh nhiên liệu để sự cháy xảy ra hoàn toàn.
PHẦN III. KẾT LUẬN
 Xuất phát từ những mất mác quá lớn do thiên tai cũng như do con người tạo ra, cùng với xu thế phát triển của nhân loại mà cụ thể là con người, vấn đề môi trường không còn là chuyện riêng của một cá nhân, một nước mà còn là của toàn nhân loại. Việc giáo dục môi trường thông qua giảng dạy bộ môn hóa chính là góp phần nhỏ trong phong trào vì môi trường xanh - sạch- đẹp.
Với những bài học có liên quan đến những chất làm ô nhiễm môi trường, phải chỉ cho học sinh thấy rõ mặt trái của nó. Học sinh nhận thức được qua các bài dạy, tạo được thói quen để học sinh luôn quan tâm đến môi trường, ý thức khi tiếp xúc với hóa chất. Từ đó học sinh có ý muốn cải tạo, bảo vệ môi trường.
 * Kết quả thu được đáng kể:
- Đa số học sinh hiếu được các yếu tố của môi trường, vai trò của môi trường, yếu tố gắn liền với sự sống. Muốn tồn tại phát triển được phải tồn tại trong môi trường sống, phải thích nghi với hoàn cảnh, cỉa tạo được hoàn cảnh. Học sinh có ý thức bảo vệ cây xanh, thực hiện lối sống lành mạnh không hút thuốc lá, không vứt rác bừ bãi làm bẩn sân trường, đường làng, đường phố.
Tóm lại: Tùy thuộc vào kiến thức trong từng bài mà lồng ghép giáo dục môi trường cho phù hợp, mang hiệu quả thiết thực. Đó là trang bị cho học sinh vốn hiểu biết về kiến thức môi trường, những tác hại không thể kể hết, không lường hết được do môi trường gây ra. Từ đó học sinh ý thức , điều chỉnh hành vi bản thân cho phù hợp với môi trường đồng thời có tác động tích cực, cải tạo môi trường sống nhằm đóng góp cho sự trong sạch môi sinh cũng như chất lượng sống.
Bảo vệ môi t