Chuyên đề Các quy luật di truyền của Menđen - Môn Sinh học Lớp 9

ng hôïp sau ñaây:
1) -Tröôøng hôïp 1: Neáu ñeà baøi cho tæ leä phaân tính ôû con lai:
Coù 2 böôùc giaûi:
+ Böôùc 1: Caên cöù vaøo tæ leä phaân tính ôû con lai ñeå suy ra kieåu gen cuûa boá meï. ( Ruùt goïn tæ leä ñaõ cho ôû con lai thaønh tæ leä quen thuoäc ñeå deã nhaän xeùt) -. Xaùc ñònh tính traïng troäi. Qui öôùc gen .bieän luaän KG cuûa P
+ Böôùc 2: Laäp sô ñoà lai vaø nhaän xeùt keát quaû
( Löu yù: Neáu ñeà baøi chöa xaùc ñònh gen troäi laën thì coù theå caên cöù vaøo tæ leä phaân tính ôû con ñeå quy öôùc gen)
VD : Trong pheùp lai giöõa 2 caây luùa thaân cao vôùi nhau; ngöôøi ta thu ñöôïc keát quaû ôû con lai nhö sau: 3018 haït cho caây thaân cao, 1004 haït cho caây thaân thaáp.Haõy bieän luaän vaø laäp sô ñoà lai cho pheùp lai treân.
2) Tröôøng hôïp 2: Neáu ñeà baøi khoâng cho tæ leä ñaày ñuû ôû con lai:
Döïa vaøo pheùp lai coù KH khaùc boá meï ñeå bieäïn luaän tính traïng troäi , laën-> qui öôùc gen -> KG cô theå laën( cô theå mang tính traïng laën nhaän 1 gen laën töø boá, 1 töø meï) -> bieän luaän KG cuûa P 
VD : ÔÛ ngöôøi , maøu maét naâu laø tính traïng troäi so vôùi maøu maét ñen laø tính traïng laën. Trong 1 gia ñình, boá meï ñeàu maét naâu. Trong soá caùc con sinh ra thaáy coù ñöùa con gaùi maét ñen. Haõy bieän luaän vaø laäp sô ñoà lai giaûi thích.
B/ BAØI TAÄP VAÄN DUÏNG
 BAØI 1: ÔÛ caø chua, Quûa ñoû laøtính traïng troäi hoaøn toaøn so vôùi quaû vaøng . Haõy laäp sô ñoà lai ñeå xaùc ñònh keát quaû veà kieåu gen, vaø kieåu hình cuûa con lai F1 trong caùc tröôøng hôïp sau:
-P quaû ñoû x quaû ñoû	 -P quaû ñoû x quaû vaøng	 -P quaû vaøng x quaû vaøng.
 BAØI 2: Cho bieát ruoài giaám gen quy ñònh ñoä daøi caùnh naèm treân NST thöôøng vaø caùnh daøi laø troäi so vôùi caùnh ngaén. Khi cho giao phoái 2 ruoài giaám P ñeàu coù caùnh daøi vôùi nhau vaø thu ñöôïc caùc con lai F1 
Haõy laäp sô ñoà lai noùi treân. 
Neáu tieáp tuïc cho caùnh daøi F1 Lai phaân tích . keát quaû seõ nhö theá naøo?
 BAØI 3: 
 ÔÛ ruoài giaám, gen quy ñònh chieàu daøi ñoát thaân naèm treân NST thöôøng vaø ñoát thaân daøi laø tính traïng troäi hoaøn toaøn so vôùi ñoát thaân ngaén. Döôùi ñaây laø keát quaû cuûa 1 soá pheùp lai:
Kieåu hình cuûa P
Soá caù theå ôû F1 thu ñöôïc
Ñoát thaân daøi
Ñoát thaân ngaén
a) Ñoát thaân daøi x Ñoát thaân ngaén
390
O
b) Ñoát thaân daøi x ñoát thaân daøi
262
87
c) Ñoát thaân daøi x ñoát thaân ngaén
150
148
d) Ñoát thaân daøi x ñoát thaân ngaén
350
0
 Haõy giaûi thích vaø laäp sô ñoà lai?
BAØI TAÄP 4
Toùc quaên laø troäiä hoaøn toaøn so vôùi toùc thaúng.
- Moät caëp vôï choàng sinh ñöôïc 2 ñöùa con: ñöùa con gaùi coù toùc quaên, ñöùa con trai coù toùc thaúng. Bieát raèng ngöôøi cha coù toùc thaúng. Haõy tìm kieåu gen cuûa meï vaø laäp sô ñoà lai
 - Moät phuï nuõ mang kieåu gen dò hôïp muoán chaéc chaén sinh con ñeàu coù toùc quaên thì kieåu gen vaø kieåu hình cuûa ngöôøi choàng phaûi nhö theá naøo?
BAØI TAÄP SOÁ5
Coù 2 ñöùa treû sinh ñoâi: 1 ñöùa toùc quaên vaø 1 ñöùa toùc thaúng. Bieát raèng quaù trình giaûm phaân vaø thuï tinh cuûa teá baøo sinh duïc ôû cha vaø meï dieãn ra bình thöôøng. 
 -Ñaây laø tröôøng hôïp sinh ñoâi cuøng tröùng hay khaùc tröùng? Giaûi thích vaø laäp sô ñoà lai sinh ra 2 ñöùa treû treân.
 - Ñöùa con toùc qöaên noùi treân lôùn leân cöôùi vôï cuõng toùc quaên thì theá heä con tieáp theo seõ nhö theá naøo?
BAØI TAÄP SOÁ 6
Khi lai 2 gaø troáng traéng vôùi 1 gaø maùi ñen ñeàu thuaàn chuûng, nhöôøi ta ñaõ thu ñöôïc caùc con lai ñoàng loaït coù maøu xanh da trôøi.
Tính traïng treân ñöôïc di truyeàn theo kieåu naøo?
Cho caùc con gaø loâng da trôøi naøy giao phoái vôùi nhau, söï phaân li cuûa nhöõng tính traïng trong quaàn theå con gaø seõ nhö theá naøo?
Cho lai con gaø xanh da trôøi vôùi con gaø loâng traéng, söï phaân li ôû ñôøi con seõ nhö theá naøo? Coù caàn kieåm tra ñoä thuaàn chuûng ban ñaàu økhoâng?
BAØI TAÄP SOÁ 7 
Söï di truyeàn nhoùm maùu ñöôïc quy ñònh bôûi 3 gen( a len) IA quy ñònh nhoùm maùu A, IB quy ñònh nhoùm maùu B, coøn IO quy ñònh nhoùm maùu O. Gen IA vaø IB töông ñöông nhau vaø troäi hoaøn toaøn so vôùi IO .
Cho bieát kieåu gen nhoùm maùu A,B,AB, O.
Neáu boá thuoäc nhoùm maùu O meï thuoäc nhoùm maùu A thì con coù nhoùm maùu gì?
Neáu boá thuoäc nhoùm maùu B me ïthuoäc nhoùm maùu AB thì con sinh ra thuoäc nhoùm maùu naøo?
Neáu caùc con coù ñuû 4 nhoùm maùu thì boá meï phaûi coù kieåu gen nhö theá naøo?
Ôûnhaø hoä sinh ngöôøi ta nhaàm laãm giöõa 2 ñöùa treû, bieát raèng cha meï cuûa 1 ñöùa beù coù ùnhoùmmaùu O vaø A; Cha meï cuûa ñöùa beù kia coù nhoùm maùu A vaø AB . Hai ñöaù beù coù nhoùm maùu O vaø A. Haõy xaùc ñònh beù trai naøo laø con cuûa caëp vôï choàng naøo?
Vôï coù nhoùm maùu O, choàng coù nhoùm maùu AB . Hoï sinh ra con trai coù nhoùm maùu O. Taïi sao coù hieän töôïng naøy. Bieát raèng ngöôøi vôï luoân chung thuûy vôùi choàng mình?
BAØI TAÄP SOÁ 8 :
Nhaø em A nuoâi 1 ñoâi thoû ( 1 ñöïc, 1 caùi) coù loâng maøu lang traéng ñen. 
- Löùa thöù nhaát thoû meï cho 4 thoû con, Trong ñoù coù 3 con lang traéng ñen, 1 con traéng. Em A cho raèng keát quaû naøy nghieäm ñuùng quy luaät phaân li cuûa Menñen.
- Löùa thöù 2, Thoû meï cuõng cho 4 con, trong ñoù 1 con ñen, 2 con lang traéng ñen vaø 1 con traéng.Em A cho raèng mình ñaõ laàm vaø noùi laïi raèng keát quaû naøy nghieäm ñuùng tæ leä cuûa quy luaät troäi khoâng hoaøn toaøn.
theo em, nhaän xeùt cuûa baïn A ôû hai tröôøng hôïp treân coù gì khoâng thoûa ñaùng?
Döïa vaøo ñaâu ñeå bieát ñöôïc quy luaät di truyeàn naøo chi phoái 2 pheùp lai treân. Cho bieát 1 gen quy ñònh 1 tính traïng, gen naèm treân NST thöôøng.
BAØI TAÄP 9:
ÔÛ gaø caëp gen DD loâng ñen, Dd loâng maøu xanh da trôøi, dd loâng maøu traéng.
Haõy vieát khaû coù theå coù ñeå giaûi thích vaø laäp sô ñoà lai trong tröôøng hôïp boá meïgiao phoái vôùi nhau taïo ra F1 chæ coù 1 kieåu hình.
Haõy neâu caùc khaû naêng coù theå giaûi thích vaø laäp sô ñoà laitrong tröôøng hôïp boá meï giao phoái vôùi nhau taïo ra con F1 coù nhieàu hôn 1 kieåu hình
BAØI TAÄP 10:
ÔÛ ngöôøi thuaän tay phaûi do gen P qui ñònh, thaän tay traùi gen p qui ñònh
Moät caëp vôï choàng sinh 2 con , ñöùa ñaàu thuaän tay phaûi, ñöùa thöù hai thuaän tay traùi
Tìm kieåu gen caû gia ñình treân
BAØI TAÄP 11:
Theo doõi söï di truyeàn moät ñaøn traâu thaáy: traâu ñöïc traùng (1) lai voùi traâu caùi ñen (2) laàn 1 sinh moät ngheù traéng (3) laàn 2 sinh ñöôïc 1 ngheá ñen (4) , ngheù (4) lôùn leân giao phoái vôùi traâu ñöïc ñen (5) sinh ra ngheù traéng (6) 
Bieän luaän kieåu gen caùc con traâu treân 
BAØI TAÄP 12:
Cho bí troøn t/c lai vôùi bí daøi . F1 thu ñöôïc cho giao phaán vôùi nhau. F2 thu ñöôïc: 136 bí troøn, 270 bí deït, 141 bí daøi.
Bieän luaän vieát sô ñoà lai töø P ñeùn F2.?
Coù caàn kieåm tra söï thuaàn chuûng cuûa caùc quaû bí coù hình daïng khaùc nhau khoâng.?
Caây bí daøi caàn giao phaán vôùi caây coù KG nhö theá naøo ñeå F2 thu ñöôï toaøn caây bí deït
BÀI 3. LAI HAI VÀ NHIỀU CẶP TÍNH TRẠNG
Tröôøng hôïp dò hôïp veà nhieàu caëp gen. Ví duï: AaBbCc coù theå vieát caùc loaïi giao töû theo kieåu nhaùnh caønh caây:
 C - > ABC
 B
 c -> ABc
 	A	 C 	-> AbC
	b
 AaBb c -> Abc
 C -> aBC
B	
 c -> aBc
 a 
 C -> abC
 b 
 c -> abc
1. Nội dung định luật phân li độc lập: Khi lai 2 bố mẹ thuần chủng, khác nhau về 2 hay nhiều cặp tính trạng tương phản thì sự di truyền của cặp tính trạng này không phụ thuộc vào sự di truyền của cặp tính trạng kia, do đó ở F2 xuất hiện những tổ hợp tính trạng khác bố mẹ gọi là biến dị tổ hợp. 
2. Điều kiện nghiệm đúng: 
- Bố mẹ phải thuần chủng và khác nhau về các cặp tính trạng tương phản đem lai. 
- Tính trạng trội phải trội hoàn toàn.
- Số cá thể phân tích phải lớn.
- Các cặp gen xác định các cặp tính trạng tương phản nằm trên các cặp NST tương đồng khác nhau.
- Các cặp gen phải tác động riêng rẽ lên sự hình thành tính trạng. 
3. Ý nghĩa: Sự phân li độc lập và tổ hợp tự do của NST và gen trong giảm phân, thụ tinh làm tăng biến dị tổ hợp là nguồn nguyên liệu cho chọn giống và tiến hoá, giải thích sự đa dạng của sinh vật. 
II. Phöông phaùp giaûi:
BAØI TOAÙN THUAÄN
Laø daïng baøi ñaõ bieát tính troäi laën, kieåu hình cuûa P . Töø ñoù tìm kieåu gen, kieåu hình cuûa F vaø laäp sô ñoà lai.
`1) Caùch giaûi: Coù 3 böôùc giaûi:
	Böôùc 1: Döïa vaøo ñeà baøi quy öôùc gen troäi, laën ( coù theå khoâng coù böôùc naøy neáu nhö baøi ñaõ cho)
	Böôùc 2: Töø kieåu hình cuûa boá, meï, bieän luaän ñeå xaùc ñònh kieåu gen cuûa boá meï.
	Böôùc 3: Laäp sô ñoà lai, xaùc ñònh keát quaû cuûa kieåu gen, kieåu hình ôû con lai.
VD: ÔÛ 1 loaøi, gen A quy ñònh loâng ñen troäi hoaøn toaøn so vôùi gen a quy ñònh loâng traéng, gen B quy ñònh loâng xoaên troäi hoaøn toaøn so vôùi gen b quy ñònh loâng thaúng. Caùc gen naøy phaân li ñoäc laäp vôùi nhau vaø ñeàu naèm treân NST thöôøng. 
	Cho noøi loâng ñen, xoaên thuaàn chuûng lai vôùi noøi loâng traéng, thaúng ñöôïc F1. Cho F1 lai phaân tích thì keát quaû veà kieåu gen, vaø kieåu hình cuûa pheùp lai seõ nhö theá naøo?
	GIAÛI
	P: 	 AABB(Loâng ñen, xoaên) x	 aabb( Loâng traéng , thaúng)
	GP :	 AB	 ab
	F1 	AaBb ( Loâng ñen, xoaên)
	F1 lai phaân tích
	P: 	AaBb	x aabb
	GP: 	 AB, Ab, aB, ab	 ab
	FB:	 1AaBb : 1Aabb :1aaBb :1aabb
	1 Loâng ñen, xoaên : 1 Loâng ñen, thaúng : 1 Loâng traéng, xoaên : 1 Loâng traéng thaúng
	BAØI TOAÙN NGHÒCH:
Daïng 1: ñeà baøi cho ñaày ñuû tæ leä con lai
Phöông phaùp giaûi:
B1: xeùt tæ leä phaân li töøng caëp tính traïng ñôøi con -> xaùc ñònh tính traïng troäi, qui öôùc gen
B2 :Bieän luaän KG cuûa P
B3: Vieát SÑL
Tröôøng hôïp ñôn giaûn nhaát laø:
+ Keát quaû lai cho 4 kieåu hình vôùi tæ leä 9:3:3:1. Töø tæ leä naøy coù theå suy ratoång soá kieåu toå hôïp giao töû laø: 9+3+3+1= 16= 4x4. Chöùng toûmoãi beân boá meïñaõcho ra 4 loaïi giao töû vôùi tæ leä ngang nhau, caùc gen phaân li ñoäc laäp, boá meï laø dò hôïp veà 2 caëp gen, kieåu gen AaBb.
+ Thöôøng ta xeùt keát quaû lai cuûa töøng caëp tính traïng ôû con lai, sau ñoù toå hôïp keát quaû cuûa caùc keát quaûlai 1 caëp tính traïng l