Bài giảng Tiết 5 - Bài 4 : Luyện tập este và chất béo (tiết 3)

 hóa kiến thức, biết cách giải các bài toán hóa học về este và chất béo
3. Thái độ : Rèn luyện tính chăm chỉ, sự tư duy lô gích, yêu thích bộ môn.
II. CHUẨN BỊ 
1. Chuẩn bị của GV : Hệ thống câu hỏi và bài tập
2. Chuẩn bị của HS : Đọc và chuẩn bị bài ở nhà.
III. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY
1. Kiểm tra bài cũ : - Viết công thức cấu tạo, công thức phân tử của este no đơn chức và công thức chung của chất béo ?
- Tính chất hoá học của este, chất béo ?
- Viết phương trình phản ứng minh hoạ cho các tính chất đó ?
2.Bài mới : 
HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ
NỘI DUNG
Hoạt động 1 : GV giao bài tập yêu cầu học sinh làm 
Bài tập 1
Gv: Giao bài tập 1 cho Hs, yêu cầu Hs giải
Hs: Thảo luận, giải và trình bày bài giải.
Gv: Cùng Hs khác nhận xét, bài giải và sửa chữa, bổ sung.
Bài tập 2
Gv: Giao bài tập 2 cho Hs, gọi Hs lên bảng giải. bài tập.
Hs: Chuẩn bị, giải bài tập.
Gv: Cùng với Hs khác nhận xét và sửa chữa, kết luận.
Bài tập 3
Gv: Giao bài tập 3 cho Hs, yêu cầu Hs giải.
Hs: Thảo luận và tiến hành giải bài tập 3.
Gv: Nhận xét, sửa chữa.
Bài tập 4
Gv: Giao bài tập 4 cho Hs, hướng dẫn Hs phân tích đầu bài để giải.
Hs: Phân tích, giải bài tập.
Gv: Nhận xét, sửa chữa.
Bài tập 5
Gv: Giao bài tập 5 cho Hs, hướng dẫn Hs phân tích đầu bài để giải.
Hs: Phân tích, giải và trình bày bài giải.
Gv: Cùng Hs nhận xét, sửa chữa.
I. Bài tập 
Bài tập 1: Viết công thức cấu tạo và gọi tên các este mạch hở có công thức phân tử C4H8O2 và C4H6O2. Trong số đó este nào được điều chế trực tiếp từ phản ứng giữa axit và ancol tương ứng.
HD giải
- Có 4 este có công thức phân tử C4H8O2. Các este này đều được điều chế trực tiếp từ axit và ancol tương ứng.
- Có 5 este có công thức phân tử C4H6O2. Trong đó có 2 este được điều chế trực tiếp từ axit và ancol tương ứng.
 (Viết công thức cấu tạo của các este)
Bài tập 2
a) Viết phương trình phản ứng điều chế metyl metacrylat từ axit metacrylic và metanol.
b) Trùng hợp este trên sẽ thu được thủy tinh hữu cơ (plecxiglas) nhẹ, rất bền và trong suốt. Viết phương trình phản ứng trùng hợp.
 HD giải
a) CH2 = C(CH3) – COOH + CH3OH CH2 = C(CH3) – COOCH3 + H2O
b) n CH2 = C(CH3) – COOCH3 
Bài tập 3: Một loại mỡ chứa 50% olein (glixerol trioleat), 30% panmitin (tức glixerol tri panmitat) và 20% stearin ( glixerol tristearat).
Viết phương trình phản ứng điều chế xà phòng từ loại mở nêu trên. Tính khối lượng xà phòng và khối lượng glixerol thu được từ lượng mở nêu trên.
HD giải
C3H5(OOCC17H33)3 +3NaOH 
 884 
C3H8O3+3C17H33COONa (1)
 92 304
 Natri oleat
C3H5(OOCC17H31)3 +3NaOH 
 806 
C3H8O3+3C17H31COONa (2)
 92 278
Natri panmitat
C3H5(OOCC17H35)3 +3NaOH 
 890 
C3H8O3+3C17H35COONa (3)
 92 306
 Natri stearat
 Trong 100kg mỡ có 50kg olein, 30kg panmitin và 20kg stearin.
 - Khối lượng glixerol tạo thành ở các phản ứng (1), (2), (3)
 - khối lượng xà phòng sinh ra ở các phản ứng trên:
Bài tập 4: Một este có công thức phân tử là C3H6O2, có phản ứng tráng bạc với dung dịch AgNO3 trong amoniac, công thức cấu tạo của este đó là
A. HCOOC2H5 B. HCOOC3H7
C. CH3COOCH3 D. C2H5COOCH3
HD giải
 Chọn đáp án A
Bài tập 5: Este A có công thức phân tử C2H4O2. Hãy:
Viết phương trình phản ứng điều chế este đó từ axit và ancol tương ứng.
Tính khối lượng axit cần dùng để điều chế được 60g este A, nếu giả sử hiệu xuất đạt 60%.
Viết phương trình phản ứng điều chế axit và ancol nêu trên từ hiđrocacbon no tương ứng (có cùng số nguyên tử C).
HD giải
a) Este A có công thức cấu tạo HCOOCH3, là este của axit fomic và ancol metylic
 HCOOH + CH3OH HCOOCH3 + H2O
 46 60
 b) Khối lượng axit fomic tính theo phương trình phản ứng:
 Hiệu suất phản ứng đạt 60% nên thực tế khối lượng axit phải dùng:
c) Phương trình phản ứng điều chế axit và ancol trên:
 CH4 + Cl2 CH3Cl + HCl
 CH3Cl + NaOH CH3OH + NaCl
 CH3OH + CuO HCH=O + H2O + Cu
HCH=O + 2AgNO3 + 3NH3 + H2O 
 HCOONH4 + 2NH4NO3 + 2Ag
(Có thể oxi hóa ancol ancol metylic bằng chất oxi hóa mạng như: K2Cr2O7 + H2SO4 tạo ra axit fomic.
 CH3OH HCOOH + H2O)
3. Củng cố, luyện tập : Hoạt động 2
 - GV hệ thống bài bài.
 - So sánh chất béo và este về : TP ng.tố, đ.đ cấu tạo phân tử và t/c hh.
 4. Hướng dẫn về nhà:
- Học sinh ôn tập và làm lại bài tập. Đọc trước bài Glucozơ 
Ngày dạy 
Tiết
Lớp
Sĩ Số
Học sinh vắng mặt
12C3
12C4
12C5
Tiết 6
Chương II. CACBOHI ĐRAT
GLUCOZ Ơ
I. Muïc tieâu baøi hoïc:
1. Kiến thức 
Biết được:
- Khái niệm, phân loại cacbohiđrat. 
- Công thức cấu tạo dạng mạch hở, tính chất vật lí (trạng thái, màu, mùi, nhiệt độ nóng chảy, độ tan), ứng dụng của glucozơ.
Hiểu được:
- Tính chất hóa học của glucozơ: Tính chất của ancol đa chức, anđehit đơn chức; 
2. Kĩ năng 
- Viết được công thức cấu tạo dạng mạch hở của glucozơ
- Dự đoán được tính chất hóa học.
- Viết được các PTHH chứng minh tính chất hoá học của glucozơ.
- Phân biệt dung dịch glucozơ với glixerol bằng phương pháp hoá học.
- Tính khối lượng glucozơ trong phản ứng.
3. Thaùi ñoä :
- Vai trò của glucozơ từ đó gây hứng thú cho hs muốn tìm tòi, nghiên cứu 
II. Chuẩn bò:
1. GV: 
Mẫu chaát: glucozô
Moâ hình, hình veõ, tranh aûnh lieân quan ñeán baøi hoïc.
2. HS:
- Đọc bài trước khi đ ến lớp
III.Tieán trình caùc böôùc leân lôùp 
1. Kiểm tra baøi cũ:
Nhắc lại tính chất hoá học đặc trưng của anđehit và ancol đa chức?
2.Baøi môùi:
Hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø
Noäi dung
Hoạt động 1
GV cho hs nghiên cứu SGK trình bày khái niệm cacbohiđrat, ba nhóm cacbohiđrat quan trọng 
Hoaït ñoäng 2:
GV: Cho hs quan saùt maãu glucozô vaø töï nghieân cöùu SGK.
Hs: Quan saùt maãu glucozô vaø nghieân cöùu sgk töø ñoù ruùt ra nhaän xeùt . Traû lôøi
GV: Em haõy cho bieát nhöõng tính chaát vaät lí vaø traïng thaùi thieân nhieân cuûa glucozô?
Mở đầu về cacbohiđrat
 ( SGK)
I. TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ VAØ TRAÏNG THAÙI THIEÂN NHIEÂN:
- Glucozô laø chaát raén keát tinh, khoâng maøu , noùng chaûy ôû 1460C ( daïng α) vaø 1500C ( daïng ) deã tan trong nöôùc.
- Coù vò ngoït, coù trong haàu heát caùc boä phaän cuûa caây ( laù, hoa, reã)
- Trong maùu ngöôøi coù moät löôïng nhoû glucozô, tæ leä haàu nhö khoâng ñoåi laø 0,1%
Hoaït ñoäng 3:
GV: Yeâu caàu hoïc sinh nghieân cöùu kó sgk 
 Cho bieát ñeå xaùc ñònh ñöôïc CTCT cuûa glucozôphaûi tieán haønh caùc thí nghieäm naøo?
Hs: Traû lôøi:
- Khöû hoaøn toaøn phaân töû glucozô thu ñöôïc n - hexan. Vaäy 6 nguyeân töû C cuûa phaân töû glucozô taïo thaønh moät maïch khoâng phaân nhaùnh.
- Glucozô coù phaûn öùng traùng baïc, vaäy trong phaân töû glucozô coù nhoùm – CHO.
- Glucozô taùc duïng vôùi Cu(OH)2 cho dung dòch maøu xanh lam, vaäy trong phaân töû glucozô coù nhieàu nhoùm –OH ôû vò trí keà nhau.
- Glucozô taïo este chöùa 5 goác axit vaäy trong phaân töû coù 5 nhoùm –OH .
GV giới thiệu dạng mạch vòng và yêu cầu hs đọc tư liệu 
HS: Haõy nhaéc laïi khaùi nieäm ñoàng phaân
GV: Caùc ñoàng phaân coù tính chaát khaùc nhau.(nhieät ñoä noùng chaûy vaø nhieàu tính chaát vaät lí khaùc)
HS: Nghieân cöùu SGK cho bieát hieän töôïng ñaëc bieät veà nhieät ñoä noùng chaûy cuûa glucozô.
GV: Neâu
* Hieän töôïng glucozô coù 2 nhieät ñoä noùng chaûy khaùc nhau nhö vaäy glucozô coù 2 ñoàng phaân.
* nguyeân nhaân do nhoùm –OH lieân keát vôùi nguyeân töû cacbon soá 5 coäng vaøo nhoùm C=O taïo ra 2 daïng voøng 6 caïnh laø α vaø .
* Vieát sô ñoà bieán hoaù giöõa daïng maïch hôû vaø 2 ñoàng phaân maïch voøng α vaø cuûa glucozô..
II. CAÁU TRUÙC PHAÂN TÖÛ:
1, Daïng maïch hôû
- CTPT: C6H12O6
Phaân töû glucozô coù CTCT daïng maïch hôû thu goïn laø:
CH2OH- CHOH- CHOH- CHOH- CHOH-CH=O
- Vi ết g ọn: HOCH2(CHOH)4CH=O
2. Daïng maïch voøng:
- Glucozô toàn taïi chuû yeáu ôû 2 daïng maïch voøng laø α vaø .
- Neáu nhoùm –OH ñính vôùi C soá 1 naèm döôùi maët phaúng cuûa voøng 6 caïnh laø laø α- glucozô , ngöôïc laïi naèm treân maët phaúng voøng 6 caïnh laø laø - glucozô.
Hoaït ñoäng 4:
- GV yªu cÇu hs rót ra tÝnh chÊt ho¸ häc cña glucoz¬ tõ dÆc ®iÓm cÊu t¹o ?
GV: Yeâu caàu hoïc sinh vieát phöông trình hoaù hoïc cuûa phaûn öùng giöõa dung dòch glucozô vaø Cu(OH)2 döôùi daïng phaân töû.
HS: Nghieân cöùu SGK cho bieát ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa este ñöôïc taïo ra töø glucozô. Keát luaän ruùt ra veà ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa glucozô
GV: Bieåu dieãn thí nghieäm oxihoaù glucozô baèng AgNO3 trong dung dòch NH3 ( chuù yù oáng nghieäm phaûi saïch vaø ñun nheï hoãn hôïp phaûn öùng )
HS: Theo doõi gv laøm thí nghieäm, neâu hieän töôïng, giaûi thích vaø vieát phöông trình phaûn öùng.
GV: Bieåu dieãn thí nghieäm oxihoaù glucozô baèng Cu(OH)2 trong dung dòch NaOH .
HS: Theo doõi gv laøm thí nghieäm, neâu hieän töôïng, giaûi thích vaø vieát phöông trình phaûn öùng.
GV: yeâu caàu hoïc sinh vieát phöông trình hoaù hoïc cuûa phaûn öùng khöû glucozô baèng hiñro.
III. TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC:
1. Tính chaát cuûa ancol ña chöùc (poliol)
a) Taùc duïng vôùi Cu(OH)2 dd xanh lam
 t th­êng
2C6H12O6 + Cu(OH)2 ( C6H11O6)2Cu +2 H2O
b) phaûn öùng taïo este:
-Glucoz¬ cã thÓ t¹o este chöa 5 gèc axit axetic trong ph©n tö khi p/­ víi anhi®rit axetic
* Keát luaän: trong phaân töû glucozô chöùa 5 nhoùm –OH, caùc nhoùm –OH ôû vò trí lieàn keà.
2. Tính chaát cuûa nhoùm anñehit:
 a) oxihoa glucozô bằng dd AgNO3 trong amoniac ( p/ư tráng gương)
 HOCH2(CHOH)4CHO+ 2AgNO3 +3NH3 + H2O 
 HOCH2(CHOH)4COONH4+2Ag +2NH4NO3 
 Amoni gluconat
AgNO3 + NH3 + H2O→ [Ag(NH3)2]OH
RCHO + 2[Ag(NH3)2]OH → RCOONH4 + 3NH3 + 2Ag
b. Oxy ho¸ glucoz¬ b»ng Cu(OH)2 ( đọc thêm)
c) Khöû glucozô baèng hiñro:
CH2OH – (CH2OH)4 – CHO + H2 Ni, t CH2OH – (CH2OH)4 –CH2OH
* Keát luaän:
Trong phaân töû glucozô coù chöùa nhoùm chöùc anñehit –CH=O.
3. Cñng cè:
GV hÖ thèng bµi , cho hs lµm bµi tËp 6 SGK 
- Nêu nội dung chính của bài.
- Làm bài tập : 
1, P.ứng h.học nào sau đây có thể CM được đ.điểm cấu tạo mạch hở của glucozơ ?
 A. tác dụng với Cu(OH)2 ở nhiệt độ phòng. B. điều chế este có 5 gốc axit
 C. phản ứng tráng bạc	 D. cả 3 phản ứng trên.
2, Để xác định glucozo có 5 nhóm –OH người ta thường tiến hành 
 A. cho glucozo tác dụng với Na dư, từ số mol H2 xác định số nhóm -OH
 B. tiến hành p