Bài giảng Tiết 46-47 - Bài : Nhôm và hợp chất của nhôm

4)2.12H2O. 
+ PhÌn chua ®­îc dïng trong ngµnh thuéc da, c«ng nghiÖp giÊy, chÊt cÇm mµu trong ngµnh nhuém v¶i, chÊt lµm trong n­íc,...
- Trong c«ng thøc ho¸ häc trªn, nÕu thay ion K+ b»ng Li+, Na+ hay NH ta ®­îc c¸c muèi sunfat kÐp kh¸c cã tªn chung lµ phÌn nh«m (nh­ng kh«ng gäi lµ phÌn chua).
IV. C¸ch nhËn biÕt ion Al3+ trong dung dÞch
Cho tõ tõ dung dÞch NaOH d­ vµo dung dÞch, nÕu thÊy cã kÕt tña keo xuÊt hiÖn råi tan trong NaOH th× chøng tá cã ion Al3+.
Al3+ + 3OH- Al(OH)3 
Al(OH)3 + OH-(d­) AlO + 2H2O
* Ho¹t ®éng 1
I. VÞ trÝ cña nh«m trong b¶ng tuÇn hoµn, cÊu h×nh electron nguyªn tö
- HS thuyÕt tr×nh
* Ho¹t ®éng 2
II. TÝnh chÊt vËt lÝ
- HS thuyÕt tr×nh
* Ho¹t ®éng 3
III. TÝnh chÊt ho¸ häc
- HS ®äc SGK
- GV nhÊn m¹nh ®Ó HS kh¾c s©u kiÕn thøc:
+ Trong c¸c P¦HH: nguyªn tö Al nh­êng 3e nªn Al lµ kim lo¹i cã tÝnh khö m¹nh. TÝnh khö cña Al chØ yÕu h¬n KLK, KLKT.
+ Kh«ng ®­îc nãi:
Al lµ nguyªn tè l­ìng tÝnh
Al lµ kim lo¹i l­ìng tÝnh
* Ho¹t ®éng 4 
1. T¸c dông víi phi kim
- HS ®äc SGK
- hoÆc GV lµm TN
 hoÆc GV cho HS coi phim TN
- GV th«ng b¸o Al t¸c dông dÔ dµng víi oxi kh«ng khÝ
 + GV cho HS xem TN “Al mäc l«ng t¬”
* Ho¹t ®éng 5
2. T¸c dông víi axit
- GV giíi thiÖu dµn bµi (líp yÕu vµ trung b×nh) hoÆc ®µm tho¹i ®Ó dÉn d¾t HS x©y dùng dµn bµi (líp kh¸, giái); sau ®ã yªu cÇu HS viÕt PTHH cña c¸c ph¶n øng (do c¸c kiÕn thøc nµy HS ®· häc trong bµi HCl, H2SO4 ë Líp 10, HNO3 ë Líp 11)
- GV dïng c¸c c©u gîi nhí ®Ó HS cã thÓ nhí l¹i vµ nªu ®óng ®iÒu kiÖn, s¶n phÈm khö cña c¸c ph¶n øng.
Dµn bµi:
a) T¸c dông víi dung dÞch H2SO4 lo·ng, dung dÞch HCl
b) T¸c dông víi dung dÞch H2SO4 ®Æc, dung dÞch HNO3.
a) víi dung dÞch H2SO4
•víi dung dÞch H2SO4 ®Æc nguéi 
•víi dung dÞch H2SO4 ®Æc nãng
b) víi dung dÞch HNO3
víi dung dÞch HNO3 ®Æc nguéi 
• víi dung dÞch HNO3 ®Æc nãng
• víi dung dÞch HNO3 lo·ng
* Ho¹t ®éng 6
3. T¸c dông víi oxit kim lo¹i
- HS ®äc SGK
- nÕu cã ®iÒu kiÖn: GV cho HS xem tranh ¶nh hoÆc phim TN
* Ho¹t ®éng 7
4. T¸c dông víi n­íc
- HS ®äc SGK
- GV cÇn ph©n biÖt râ c¸c t×nh huèng mµ ®Ò bµi tËp, bµi kiÓm tra th­êng ra:
+ ViÕt PTHH cña ph¶n øng Al t¸c dông víi H2O: hiÓu lµ Al nguyªn chÊt.
+ ViÕt PTHH cña ph¶n øng theo s¬ ®å: AlAl(OH)3: hiÓu lµ Al nguyªn chÊt
+ Cho 1 miÕng Al vµo H2O: hiÓu lµ vËt b»ng Al nªn kh«ng tan, kh«ng t¸c dông víi H2O do ch­a ph¸ bá líp ¸o Al2O3
+ Ph©n biÖt c¸c kim lo¹i: Al, Mg, Ca, Na: hiÓu lµ vËt b»ng Al
* Ho¹t ®éng 8
5. T¸c dông víi dung dÞch kiÒm
- Do ë L11 HS ®· häc vÒ hidroxit l­ìng tÝnh vµ GV ®· lÊy thÝ dô víi Al(OH)3 nªn GV chØ cÇn gîi nhí ®Ó HS t¸i hiÖn l¹i kiÕn thøc.
- HS ®äc SGK vµ luyÖn tËp viÕt PTHH cña c¸c ph¶n øng.
- GV nªu vÊn ®Ò:
+ Hidroxit l­ìng tÝnh lµ g×?
HS: Hidroxit l­ìng tÝnh lµ hidroxit võa thÓ hiÖn tÝnh axit, võa thÓ hiÖn tÝnh baz¬ nghÜa lµ võa t¸c dông víi dung dÞch axit m¹nh, võa t¸c dông víi dung dÞch baz¬ m¹nh
TD: Al(OH)3
+ ChÊt l­ìng tÝnh lµ g×?
HS: ChÊt l­ìng tÝnh lµ chÊt võa t¸c dông víi dung dÞch axit m¹nh, võa t¸c dông víi dung dÞch baz¬ m¹nh.
TD: NaHCO3
+ VËy: Al võa tan trong dung dÞch HCl, võa tan trong dung dÞch NaOH do ®ã cã thÓ kÕt luËn: Al lµ chÊt l­ìng tÝnh?
HS suy nghÜ vµ tr¶ lêi: Sai råi
+ GV nhÊn m¹nh: Al tan trong dung dÞch baz¬ m¹nh lµ do Al(OH)3 cã tÝnh l­ìng tÝnh, Al kh«ng t¸c dông trùc tiÕp víi NaOH.
 Kh«ng ®­îc nãi: “Al lµ lo¹i l­ìng tÝnh”, “Al lµ nguyªn tè l­ìng tÝnh”.
 Kh¼ng ®Þnh: “Al lµ kim lo¹i cã tÝnh khö m¹nh”
- Nh÷ng néi dung GV hái nÕu HS kh«ng tr¶ lêi ®­îc, GV dÉn d¾t gîi më ®Ó HS nhí l¹i, nhËn ra vµ vËn dông ®­îc kiÕn thøc.
- Néi dung (5) nµy GV cã thÓ chuyÓn sang d¹y sau phÇn II. Nh«m hidroxit theo ph­¬ng ph¸p quy n¹p th× hay h¬n.
* Ho¹t ®éng 9
IV. øng dông vµ tr¹ng th¸i tù nhiªn cña nh«m
- HS ®äc SGK.
- GV yªu cÇu HS thuéc c«ng thøc cña boxit, criolit.
* Ho¹t ®éng 10
V. S¶n xuÊt nh«m
- HS ®äc SGK víi môc tiªu: häc ®Ó biÕt.
- GV giíi thiÖu s¬ ®å b×nh ®iÖn ph©n Al2O3 nãng ch¶y b»ng tranh ¶nh hoÆc tr×nh chiÕu power point.
- HS thuéc ph­¬ng tr×nh ®iÖn ph©n Al2O3 nãng ch¶y
* Ho¹t ®éng 11
I. Nh«m oxit
- HS ®äc SGK råi th¶o luËn tæ nhãm
- NÕu HS kh«ng chuÈn bÞ ®­îc tranh ¶nh, GV giíi thiÖu tranh ¶nh (hoÆc tr×nh chiÕu power point) vÒ quÆng boxit, criolit, saphia, ruby.
Ho¹t ®éng 12
II. Nh«m hi®roxit
- HS ®äc SGK råi th¶o luËn tæ nhãm
- HS lµm TN:
dung dÞch Al3+ + dung dÞch OH-Al(OH)3 ¯
. rãt dung dÞch NaOH vµo Al(OH)3
. rãt dung dÞch NH3 vµo Al(OH)3
. rãt dung dÞch HCl vµo Al(OH)3
- GV lµm TN hoÆc h­íng dÉn 1 HS ®¹i diÖn líp lµm TN ®Ó c¶ líp quan s¸t: 
LÊy dung dÞch s¶n phÈm cña TN dung dÞch NaOH t¸c dông víi Al(OH)3 vµo 2 èng nghiÖm.
èng nghiÖm 1: Sôc khÝ CO2 cho ®Õn d­
èng nghiÖm 2: Nhá dung dÞch HCl tõ tõ cho ®Õn d­ 
 HS viÕt PTHH cña c¸c ph¶n øng vµ rót ra kÕt luËn d­íi sù dÉn d¾t cña GV:
èng nghiÖm 1: 
NaAlO2 + H2O + CO2 ® Al(OH)3¯ + NaHCO3
Al(OH)3 + H2O + CO2
 (H2CO3)
èng nghiÖm 2: 
NaAlO2 + H2O + HCl ® Al(OH)3 + NaCl
Al(OH)3 + 3HCl ® AlCl3 + 3H2O
VËy: tÝnh axit: 
HCl > Al(OH)3
H2CO3 > Al(OH)3
KÕt luËn: 
- Al(OH)3 chØ t¸c dông víi dung dÞch axit m¹nh, dung dÞch baz¬ m¹nh
- Al(OH)3 KH¤NG t¸c dông víi dung dÞch axit yÕu, dung dÞch baz¬ yÕu.
* Ho¹t ®éng 13
III. Nh«m sunfat
- HS ®äc SGK
- GV cho HS xem mÉu phÌn chua
- GV diÔn gi¶ng thªm v× sao phÌn chua ®­îc dïng lµm trong n­íc
* Ho¹t ®éng 14
IV. C¸ch nhËn biÕt ion Al3+ trong dung dÞch
- HS ®äc SGK råi vËn dông lµm bµi tËp trong phÇn luyÖn tËp cñng cè.
Ho¹t ®éng 15: LuyÖn tËp vµ cñng cè
PhiÕu häc tËp sè 1: 
Ph©n biÖt 2 dung dÞch: MgCl2, AlCl3
Thuèc thö: dung dÞch NaOH d­: kÕt tña kÕt tña
 keo tr¾ng keo tr¾ng
 kh«ng tan tan trong dung
 trong dd NaOH dÞch NaOH
PhiÕu häc tËp sè 2: bµi 5/SGK: «n luyÖn to¸n hçn hîp
PhiÕu häc tËp sè 3: bµi 8/SGK: «n luyÖn to¸n Fara®©y vµ hiÖu suÊt
PhiÕu häc tËp sè 4: bµi 6/SGK: GV h­íng dÉn häc sinh lµm d¹ng to¸n míi: Al(OH)3 l­ìng tÝnh.
H­íng dÉn vÒ nhµ: - HS «n bµi 25, 26, 27
 - ChuÈn bÞ bµi 28
Tiết 48
Bµi 28 . LUYÖN TËP TÝNH CHÊT CñA KIM LO¹I KIÒM, KIM LO¹I KIÒM THæ Vµ HîP CHÊT CñA CHóNG
I. MỤC TIÊU CỦA BÀI LUYỆN TẬP:
1. Kiến thức:
	Ôn tập, củng cố, hệ thống hóa những kiến thức của kim loại kiềm, kim loại kiềm thổ và hợp chất quan trọng của chúng.
2. Kĩ năng:
	- So sánh cấu tạo nguyên tử, tính chất vật lí, năng lượng ion hóa, thế điện cực chuẩn, kim loại kiềm thổ và hợp chất quan trọng của chúng.
	- Viết các phương trình hóa học so sánh tính khử mạnh của kim loại kiềm với kim loại kiềm thổ; so sánh tính bazơ của oxit, hidroxit cũng như tính chất hóa học của một số muối của kim loại kiềm và kim loại kiềm thổ.
	- Vận dụng kiến thức giải thích hiện tượng hóa học, giải bài tập tổng hợp có nội dung liên quan.
II. CHUẨN BỊ:
Chuẩn bị một số bảng có nội dung còn trống
Một số câu hỏi và bài tập để học sinh ôn tập
III. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC:
Ổn định lớp
Kiểm tra miệng (không kiểm tra vì mới thi học kì)
Vào bài mới:
IV. Tæ CHøC C¸C HO¹T §éNG
Ho¹t ®éng 1: 
- HS th¶o luËn tæ nhãm sau ®ã cö ®¹i diÖn lªn ®iÒn kiÕn thøc phï hîp vµo c¸c « trèng trong c¸c b¶ng cã s½n.
- C¸c nhãm kh¸c quan s¸t vµ chÊt vÊn 
- GV theo dâi vµ dÉn d¾t HS ®i ®óng yªu cÇu m×nh ®Ò ra.
I.	KiÕn thøc cÇn nhí
- C¸c ch÷ in th¼ng trong b¶ng lµ cã s½n.
- C¸c ch÷ in nghiªng lµ phÇn b¶ng ®Ó trèng, sau ®ã HS lªn ®iÒn vµo.
1. Kim lo¹i kiÒm vµ kiÒm thæ
VÞ trÝ
trong b¶ng tuÇn hoµn
CÊu h×nh electron líp ngoµi cïng
TÝnh chÊt ho¸ häc ®Æc tr­ng
§iÒu chÕ
Kim lo¹i kiÒm
Nhãm IA
ns1
Cã tÝnh khö m¹nh nhÊt trong c¸c kim lo¹i
§iÖn ph©n muèi halogenua nãng ch¶y
Kim lo¹i kiÒm thæ
Nhãm IIA
ns2
Cã tÝnh khö m¹nh,
chØ sau kim lo¹i kiÒm
2. Mét sè hîp chÊt quan träng cña kim lo¹i kiÒm
Tr¹ng th¸i,
mµu s¾c
TÝnh tan trong n­íc
TÝnh chÊt hãa häc tiªu biÓu
NaOH
- r¾n
- kh«ng mµu
tan nhiÒu
- baz¬ m¹nh
NaHCO3
- r¾n
- tr¾ng
Ýt tan
- tÝnh chÊt cña muèi
- tÝnh l­ìng tÝnh
Na2CO3
- r¾n
- tr¾ng
tan nhiÒu
- tÝnh chÊt cña muèi
KNO3
- r¾n 
- kh«ng mµu
tan nhiÒu
- tÝnh chÊt cña muèi
- ph©n hñy bëi nhiÖt
3. Mét sè hîp chÊt quan träng cña kim lo¹i kiÒm thæ
C«ng thøc
hãa häc
Tr¹ng th¸i,
mµu s¾c
TÝnh tan trong n­íc
V«i t«i
Ca(OH)2
- r¾n 
- tr¾ng
Ýt tan
V«i s÷a
Ca(OH)2
- chÊt láng ®ôc
- tr¾ng
N­íc v«i trong
Ca(OH)2
- dung dÞch trong suèt, kh«ng mµu
§¸ v«i
CaCO3
- r¾n
- tr¾ng
kh«ng tan
Canxi hidrocacbonat
Ca(HCO)3
- chØ tån t¹i trong dung dÞch
- dung dÞch trong suèt, kh«ng mµu
Th¹ch cao sèng
CaSO4.2H2O
- r¾n 
- tr¾ng
Ýt tan
Th¹ch cao nung
CaSO4.H2O
- r¾n
- tr¾ng
Ýt tan
 (kÕt hîp víi H2O t¹o th¹ch cao sèng)
Th¹ch cao khan
CaSO4
- r¾n
- tr¾ng 
kh«ng tan (kh«ng t¸c dông víi H2O)
TÝnh chÊt hãa häc tiªu biÓu
Ca(OH)2
- tÝnh baz¬
- dung dÞch Ca(OH)2: dung dÞch baz¬ m¹nh
CaCO3
- tÝnh chÊt cña muèi
- ph©n hñy bëi nhiÖt
Ca(HCO3)2
- tÝnh chÊt cña muèi
- dÔ bÞ ph©n hñy bëi nhiÖt
CaSO4
- tÝnh chÊt cña muèi
4. N­íc cøng
Kh¸i niÖm
C¸ch lµm mÒm n­íc
N­íc cøng 
N­íc cøng lµ n­íc chøa nhiÒu ion Ca2+ vµ Mg2+. 
N­íc mÒm
N­íc mÒm lµ n­íc chøa Ýt ion Ca2+ vµ Mg2+.
N­íc cã tÝnh cøng t¹m thêi
chøa Ca(HCO3)2 vµ Mg(HCO3)2.
- §un s«i n­íc
- DDïng Ca(OH)2 l­îng võa ®ñ, 
 Na2CO3, Na3PO4
N­íc cã tÝnh cøng vÜnh cöu
chøa c¸c muèi CaCl2, CaSO4, MgCl2, MgSO4
- Dïng Ca(OH)2 l­îng võa ®ñ, 
 Na2CO3, Na3PO4
- Dïng c¸c h¹t zeolit
N­íc cã tÝnh cøng toµn phÇn
gåm c¶ tÝnh cøng t¹m thêi vµ tÝnh cøng vÜnh cöu.
- Dïng Ca(OH)2 l­îng võa ®ñ, 
 Na2CO3, Na3PO4
- Dïng c¸c h¹t zeolit
* Ho¹t ®éng 2:
- HS lµm bµi tËp theo tõng c¸ nh©n hoÆc theo nhãm, sau ®ã 1 HS lªn b¶ng söa bµi.
- C¶ líp cïng theo dâi vµ thÈm ®Þnh.
- GV theo dâi c¶ líp, nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ cuèi cïng vµ kÕt luËn.
- HS ®iÒu chØnh bµi lµm trong tËp sau khi ®· cã kÕt luËn chÝnh x¸c.
II. Bµi tËp
PhiÕu häc tËp sè 1: bµi 3, 5/SGK
3. ChÊt nµo sau ®©y cã thÓ dïng ®Ó lµm mÒm n­íc cøng cã tÝnh cøng vÜnh cöu?
A. NaCl 	B. H2SO4 	C. Na2CO3 	D. HCl
5. C¸ch nµo sau ®©y th­êng ®­îc dïng ®Ó ®iÒu chÕ kim lo¹i Ca?
A. §iÖn ph©n dung dÞch CaCl2 cã mµng ng¨n. 
B. §iÖn ph©n CaCl2 nãng ch¶y.
C. Dïng Al ®Ó khö oxit CaO ë nhiÖt ®é cao. 
D. Dïng kim lo¹i Ba ®Ó ®Èy Ca ra khái