Bài giảng Bài 17: Vị trí của kim loại trong bảng tuần hoàn và cấu tạo của kim loại (tiết 4)

Baøi taäp veà nhaø: 2, 3, 4, 5 trang 88-89 (SGK).
2. Xem tröôùc baøi DAÕY ÑIEÄN HOAÙ CUÛA KIM LOAÏI
Tieát 3
1. Ổn định (5’)
 	 2. Kieåm tra baøi cuõ (10’)
 3. Bài mới (30’)
Hoaït ñoäng cuûa Thaày vaø Troø
Noäi dung kieán thöùc
Hoaït ñoäng 1
v GV thoâng baùo veà caëp oxi hoaù – khöû cuûa kim loaïi: Daïng oxi hoaù vaø daïng khöû cuûa cuøng moät nguyeân toá kim loaïi taïo thaønh caëp oxi hoaù – khöû cuûa kim loaïi.
v GV: Caùch vieát caùc caëp oxi hoaù – khöû cuûa kim loaïi coù ñieåm gì gioáng nhau?
III – DAÕY ÑIEÄN HOAÙ CUÛA KIM LOAÏI 
1. Caëp oxi hoaù - khöû cuûa kim loaïi 
Daïng oxi hoaù vaø daïng khöû cuûa cuøng moät nguyeân toá kim loaïi taïo neân caëp oxi hoaù – khöû cuûa kim loaïi.
Thí duï: Caëp oxi hoaù – khöû Ag+/Ag; Cu2+/Cu; Fe2+/Fe
Hoaït ñoäng 2
v GV löu yù HS tröôùc khi so saùnh tính chaát cuûa hai caëp oxi hoaù – khöû Cu2+/Cu vaø Ag+/Ag laø phaûn öùng 
Cu + 2Ag+ → Cu2+ + 2Ag chæ xaûy ra theo 1 chieàu.
v GV daãn daét HS so saùnh ñeå coù ñöôïc keát quaû nhö beân.
2. So saùnh tính chaát cuûa caùc caëp oxi hoaù - khöû
Thí duï: So saùnh tính chaát cuûa hai caëp oxi hoaù – khöû Cu2+/Cu vaø Ag+/Ag.
Cu + 2Ag+ → Cu2+ + 2Ag
Keát luaän: Tính khöû: Cu > Ag
 Tính oxi hoaù: Ag+ > Cu2+
Hoaït ñoäng 3
GV giôùi thieäu daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi vaø löu yù HS ñaây laø daõy chöùa nhöõng caëp oxi hoaù – khöû thoâng duïng, ngoaøi nhöõng caëp oxi hoaù – khöû naøy ra vaãn coøn coù nhöõng caëp khaùc.
3. Daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi 
Hoaït ñoäng 4
v GV giôùi thieäu yù nghóa daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi vaø quy taéc α.
v HS vaän duïng quy taéc α ñeå xeùt chieàu cuûa phaûn öùng oxi hoaù – khöû.
4. YÙ nghóa daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi 
Döï ñoaùn chieàu cuûa phaûn öùng oxi hoaù – khöû theo quy taéc: Phaûn öùng giöõa hai caëp oxi hoaù – khöû seõ xaûy ra theo chieàu chaát oxi hoaù maïnh hôn seõ oxi hoaù chaát khöû maïnh hôn, sinh ra chaát oxi hoaù yeáu hôn vaø chaát khöû yeáu hôn.
Thí duï: Phaûn öùng giöõa hai caëp Fe2+/Fe vaø Cu2+/Cu xaûy ra theo chieàu ion Cu2+ oxi hoaù Fe taïo ra ion Fe2+ vaø Cu.
Fe + Cu2+ → Fe2+ + Cu
Toång quaùt: Giaû söû coù 2 caëp oxi hoaù – khöû Xx+/X vaø Yy+/Y (caëp Xx+/X ñöùng tröôùc caëp Yy+/Y).
Phöông trình phaûn öùng: 
Yy+ + X → Xx+ + Y
Cuûng coáø
1. Döïa vaøo daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi haõy cho bieát:
- Kim loaïi naøo deã bò oxi hoaù nhaát?
- Kim loaïi naøo coù tính khöû yeáu nhaát?
- Ion kim loaïi naøo coù tính oxi hoaù maïnh nhaát.
- Ion kim loaïi naøo khoù bò khöû nhaát.
2. 
a) Haõy cho bieát vò trí cuûa caëp Mn2+/Mn trong daõy ñieän hoaù. Bieát raèng ion H+ oxi hoaù ñöôïc Mn. Vieát phöông trình ion ruùt goïn cuûa phaûn öùng.
b) Coù theå döï ñoaùn ñöôïc ñieàu gì xaûy ra khi nhuùng laø Mn vaøo caùc dung dòch muoái: AgNO3, MnSO4, CuSO4. Neáu coù, haõy vieát phöông trình ion ruùt goïn cuûa phaûn öùng.
3. So saùnh tính chaát cuûa caùc caëp oxi hoaù – khöû sau: Cu2+/Cu vaø Ag+/Ag; Sn2+/Sn vaø Fe2+/Fe.
4. Kim loaïi ñoàng coù tan ñöôïc trong dung dòch FeCl3 hay khoâng, bieát trong daõy ñieän hoaù caëp Cu2+/Cu ñöùng tröôùc caëp Fe3+/Fe. Neáu coù, vieát PTHH daïng phaân töû vaø ion ruùt goïn cuûa phaûn öùng.
5. Haõy saép xeáp theo chieàu giaûm tính khöû vaø chieàu taêng tính oxi hoaù cuûa caùc nguyeân töû vaø ion trong hai tröôøng hôïp sau ñaây:
a) Fe, Fe2+, Fe3+, Zn, Zn2+, Ni, Ni2+, H, H+, Hg, Hg2+, Ag, Ag+
b) Cl, Cl−, Br, Br−, F, F−, I, I−.
Daën doøø
1. Baøi taäp veà nhaø: 6, 7 trang 89 (SGK).
2. Xem tröôùc baøi LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI
Ruùt kinh nghieäm
Tuần: 
Tiết: .
Chöông 5 
ÑAÏI CÖÔNG VEÀ KIM LOAÏI
Baøi 19
HÔÏP KIM
˜ - v - ™
A. CHUẨN KIẾN THỨC, KỸ NĂNG
 1. Kiến thức
Biết được: Khái niệm hợp kim, tính chất (dẫn nhiệt, dẫn điện, nhiệt độ nóng chảy...), ứng dụng của một số hợp kim (thép không gỉ, đuyara).
2. Kĩ năng 
Sử dụng có hiệu quả một số đồ dùng bằng hợp kim dựa vào những đặc tính của chúng.
Xác định % kim loại trong hợp kim.
B. TRỌNG TÂM: Khái niệm và ứng dụng của hợp kim 
C. PHƯƠNG PHÁP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
D. CHUẨN BỊ: GV söu taàm moät soá hôïp kim nhö gang, theùp, ñuyra cho HS quan saùt.
E. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
 	1. Ổn định (5’)
 	2. Kieåm tra baøi cuõ (10’)
3. Bài mới (30’)
Hoaït ñoäng cuûa Thaày vaø Troø
Noäi dung kieán thöùc
Hoaït ñoäng 1
v HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát khaùi nieäm veà hôïp kim.
I – KHAÙI NIEÄM
Hôïp kim laø vaät lieäu kim loaïi coù chöùa moät soá kim loaïi cô baûn vaø moät soá kim loaïi hoaëc phi kim khaùc.
Thí duï: 
- Theùp laø hôïp kim cuûa Fe vôùi C vaø moät soá nguyeân toá khaùc. 
- Ñuyra laø hôïp kim cuûa nhoâm vôùi ñoàng, mangan, magie, silic.
Hoaït ñoäng 2
v Hs traû lôøi caùc caâu hoûi sau:
 - Vì sao hôïp kim daãn ñieän vaø nhieät keùm caùc kim loaïi thaønh phaàn?
 - Vì sao caùc hôïp kim cöùng hôn caùc kim loaïi thaønh phaàn?
 - Vì sao hôïp kim coù nhieät ñoä noùng chaûy thaáp hôn caùc kim loaïi thaønh phaàn?
II – TÍNH CHAÁT
Tính chaát cuûa hôïp kim phuï thuoäc vaøo thaønh phaàn caùc ñôn chaát tham gia caáu taïo maïng tinh theå hôïp kim.
v Tính chaát hoaù hoïc: Töông töï tính chaát cuûa caùc ñôn chaát tham gia vaøo hôïp kim. 
Thí duï: Hôïp kim Cu-Zn
 - Taùc duïng vôùi dung dòch NaOH: Chæ coù Zn phaûn öùng 
Zn + 2NaOH → Na2ZnO2 + H2↑
 - Taùc duïng vôùi dung dòch H2SO4 ñaëc, noùng: Caû 2 ñeàu phaûn öùng 
Cu + 2H2SO4 → CuSO4 + SO2 + 2H2O
Zn + 2H2SO4 → ZnSO4 + SO2 + 2H2O
v Tính chaát vaät lí, tính chaát cô hoïc: Khaùc nhieàu so vôùi tính chaát cuûa caùc ñôn chaát. 
Thí duï:
 - Hôïp kim khoâng bò aên moøn: Fe-Cr-Ni (theùp inoc),
 - Hôïp kim sieâu cöùng: W-Co, Co-Cr-W-Fe,
 - Hôïp kim coù nhieät ñoä noùng chaûy thaáp: Sn-Pb (thieác haøn, tnc = 2100C,
 - Hôïp kim nheï, cöùng vaø beàn: Al-Si, Al-Cu-Mn-Mg.
Hoaït ñoäng 3
v HS nghieân cöùu SGK vaø tìm nhöõng thí duï thöïc teá veà öùng duïng cuûa hôïp kim.
v GV boå sung theâm moät soá öùng duïng khaùc cuûa caùc hôïp kim.
III – ÖÙNG DUÏNG
 - Nhöõng hôïp kim nheï, beàn chòu ñöôïc nhieät ñoä cao vaø aùp suaát cao duøng ñeå cheá taïo teân löûa, taøu vuõ truï, maùy bay, oâ toâ,
 - Nhöõng hôïp kim coù tính beàn hoaù hoïc vaø cô hoïc cao duøng ñeå cheá taïo caùc thieát bò trong ngaønh daàu moû vaø coâng nghieäp hoaù chaát.
 - Nhöõng hôïp kim khoâng gæ duøng ñeå cheá taïo caùc duïng cuï y teá, duïng cuï laøm beáp,
 - Hôïp kim cuûa vaøng vôùi Ag, Cu (vaøng taây) ñeïp vaø cöùng duøng ñeå cheá taïo ñoà trang söùc vaø tröôùc ñaây ôû moät soá nöôùc coøn duøng ñeå ñuùc tieàn.
Tö lieäu
1. Veà thaønh phaàn cuûa moät soá hôïp kim 
- Theùp khoâng gæ (goàm Fe, C, Cr, Ni).
- Ñuyra laø hôïp kim cuûa nhoâm (goàm 8% - 12%Cu), cöùng hôn vaøng, duøng ñeå ñuùc tieàn, laøm ñoà trang söùc, ngoøi buùt maùy,
 - Hôïp kim Pb-Sn (goàm 80%Pb vaø 20%Sn) cöùng hôn Pb nhieàu, duøng ñuùc chöõ in.
- Hôïp kim cuûa Hg goïi laø hoãn hoáng.
 - Ñoàng thau (goàm Cu vaø Zn).
- Ñoàng thieác (goàm Cu, Zn vaø Sn).
- Ñoàng baïch (goàm Cu; 20-30%Ni vaø löôïng nhoû saét vaø mangan)
 2. Veà öùng duïng cuûa hôïp kim 
 - Coù nhöùng hôïp kim trô vôùi axit, bazô vaø caùc hoaù chaát khaùc duøng cheá taïo caùc maùy moùc, thieát bò duøng trong nhaø maùy saûn xuaát hoaù chaát.
 - Coù hôïp kim chòu nhieät cao, chòu ma saùt maïnh duøng laøm oáng xaû trong ñoäng cô phaûn löïc.
 - Coù hôïp kim coù nhieät ñoä noùng chaûy raát thaáp duøng ñeå cheá taïo daøn oáng chöõa chaùy töï ñoäng. Trong caùc kho haøng hoaù, khi coù chaùy, nhieät ñoä taêng laøm hôïp kim noùng chaûy vaø nöôùc phun qua nhöõng loã ñöôïc haøn baèng hôïp kim naøy.
Daën doøø
1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 4 trang 91 (SGK).
2. Xem tröôùc baøi SÖÏ AÊN MOØN KIM LOAÏI
Ruùt kinh nghieäm
Tuần: 
Tiết: .
Chöông 5 
ÑAÏI CÖÔNG VEÀ KIM LOAÏI
Baøi 20
SÖÏ AÊN MOØN KIM LOAÏI
˜ - v - ™
A. CHUẨN KIẾN THỨC, KỸ NĂNG
 1. Kiến thức
	Hiểu được:
Các khái niệm: ăn mòn kim loại, ăn mòn hoá học, ăn mòn điện hoá.
Điều kiện xảy ra sự ăn mòn kim loại.
Biết các biện pháp bảo vệ kim loại khỏi bị ăn mòn.
2. Kĩ năng 
Phân biệt được ăn mòn hoá học và ăn mòn điện hoá ở một số hiện tượng thực tế.
Sử dụng và bảo quản hợp lí một số đồ dùng bằng kim loại và hợp kim dựa vào những đặc tính của chúng.
B. TRỌNG TÂM: Ăn mòn điện hóa học. 
C. PHƯƠNG PHÁP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
D. CHUẨN BỊ
Baûng phuï veõ hình bieåu dieãn thí nghieäm aên moøn ñieän hoaù vaø cô cheá cuûa söï aên moøn ñieän hoaù ñoái vôùi saét.
E. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
 	1. Ổn định (5’)
 	2. Kieåm tra baøi cuõ (10’)
3. Bài mới (30’)
Hoaït ñoäng cuûa Thaày vaø Troø
Noäi dung kieán thöùc
Hoaït ñoäng 1
v GV neâu caâu hoûi: Vì sao kim loaïi hay hôïp kim deã bò aên moøn? Baûn chaát cuûa aên moøn kim loaïi laø gì?
v GV gôïi yù ñeå HS töï neâu ra khaùi nieäm söï aên moøn kim loaïi vaø baûn chaát cuûa söï aên moøn kim loaïi.
I – KHAÙI NIEÄM
Söï aên moøn kim loaïi laø söï phaù huyû kim loaïi hoaëc hôïp kim do taùc duïng cuûa caùc chaát trong moâi tröôøng xung quanh.
Heä quaû: Kim loaïi bò oxi hoaù thaønh ion döông
M → Mn+ + ne
Hoaït ñoäng 2
v GV neâu khaùi nieäm veà söï aên moøn hoaù hoïc vaø laáy thí duï minh hoaï.
II – CAÙC DAÏNG AÊN MOØN
1. AÊn moøn hoaù hoïc
Thí duï: 
 - Thanh saét trong nhaø maùy saûn xuaát khí Cl2
 - Caùc thieát bò cuûa loø ñoát, caùc chi tieát cuûa ñoäng cô ñoát trong
ð AÊn moøn hoaù hoïc laø quaù trình oxi hoaù – khöû, trong ñoù caùc electron cuûa kim loaïi ñöôïc chuyeån tröïc tieáp ñeán caùc chaát trong moâi tröôøng.
Hoaït ñoäng 3
v GV treo baûng phuï hình bieåu dieãn thí nghieäm aên moøn ñieän hoaù vaø yeâu caàu HS nghieân cöùu thí nghieäm veà söï aên moøn ñieän hoaù.
v GV yeâu caàu HS neâu caùc hieän töôïng vaø giaûi thích caùc hieän töôïng ñoù.
2. AÊn moøn ñieän hoaù
a) Khaùi nieäm
v Thí nghieäm: (SGK)
v Hieän töôïng: 
 - Kim ñieän keá quay ð chöùng toû coù doøng ñieän chaïy qua.
 - Thanh Zn bò moøn daàn.
 - Boït khí H2 thoaùt ra caû ôû thanh Cu.
v Giaûi thích:
 - Ñieän cöïc aâm (anot); Zn bò aên moøn theo phaûn öùng:
Zn → Zn2+ + 2e
Ion Zn2+ ñi vaøo dung dòch, caùc electron theo daây daãn sang ñieän cöïc Cu.
 - Ñieän cöïc döông (ca