Sách hướng dẫn học tập Kinh tế vĩ mô - Trần Thị Hòa

o giao dịch 
tăng. Với mức lãi suất, lợi ích cân biên của việc giữ tiền tăng lên, làm cho tăng mức cầu tiền thực 
tế, đường cầu tiền sẽ dịch chuyển từ MD0 đến MD1. Với mức cung tiền M1, thì lãi suất cân bằng sẽ 
từ i1 chuyển sang i2. Điểm cân bằng mới là E”. 
Việc kiểm soát tiền trong thực tế phù hợp với mục tiêu kinh tế vĩ mô thật không đơn giản. 
Có hai cách kiểm soát, một là kiểm soát mức 
cung tiền thì lãi suất i của thị trường sẽ tăng lên 
hoặc giảm đi bởi tác động của cầu. Hai là kiểm soát 
ổn định lãi suất suất thì buộc phải để lực lượng thị 
trường quyết định mức cung tiền. Cả hai cách đều 
gặp phải những khó khăn nhất định. Như kiểm soát 
lượng tiền cơ sở (H) thì gặp phải vấn đề hạn chế 
tiền mặt và tín dụng gây khó khăn cho hoạt động 
của ngân hàng thương mại và các hoạt động giao 
dịch. Khi kiểm soát lãi suất lại gặp khó khăn trong 
nhận biết chính xác đường cầu tiền tệ và sự dịch 
chuyển của nó,... 
Việc lựa chọn kiểm soát mức cung tiền hay 
kiểm soát lãi suất tuỳ thuộc vào chính sách tiền tệ 
của mỗi nước và ở mỗi thời kỳ. 
i 
 MS1 MS0 
i2 E” 
i1 E’ MD1
i0 E MD0 
 0 M1 M0 M 
Hình 5.4 Lãi suất cân bằng 
 91
Chương 5: Tiền tệ và chính sách tiền tệ 
5.4.2. Lãi suất với tiêu dùng, đầu tư, xuất khẩu 
Tiền chỉ là phương tiện trao đổi thuận lợi. Quan hệ cung tiền và cầu tiền trên thị trường tiền 
tệ ấn định mức lãi suất cân bằng, tức là mức lãi suất thị trường. Đến lượt lãi suất lại tác động trở 
lại đối với tiêu dùng, đầu tư và xuất nhập khẩu hàng hoá, dịch vụ. Nghĩa là tác động đến các thành 
phần của tổng cầu. 
Khi cung tiền tệ tăng, lãi suất sẽ giảm, giá trái phiếu sẽ tăng. Do đó, giá trị hiện tại của thu 
nhập trong tương lai có giá trị hơn, gây ra hiệu ứng của cải, làm dịch chuyển đường tiêu dùng lên 
phía trên. Tiêu dùng sẽ tăng ở mỗi mức thu nhập. Trong trường hợp này nếu có tín dụng tiêu dùng 
thì mức tiêu dùng lại càng tăng, do tăng khả năng tín dụng và tăng khả năng trả các khoản nợ vay. 
Đầu tư kể cả đầu tư cơ bản (vốn cố định) và vốn luân chuyển (hàng tồn kho), đều có mối 
quan hệ mật thiết với lãi suất. Các dự án đầu tư đều phải thu được lợi nhuận để bù đáp được các 
chi phí và chi phí cơ hội của vốn đã bỏ ra. Ở một mức lãi suất thấp hơn sẽ có nhiều dự án được 
đầu tư hơn ở mức lãi suất cao. Đường cầu về đầu tư có dạng dốc nghiêng đi xuống biểu thị lợi ích 
cận biên của đầu tư giảm dần. Khi giá cả tư liệu sản xuất cho một dự án đầu tư tăng, hoặc lợi 
nhuận dự tính của dự án đầu tư nào đó giảm xuống sẽ làm cho đường cầu đầu tư dịch chuyển 
xuống dưới. Độ nhạy cảm của đầu tư với lãi suất có quan hệ đến độ dài thời gian hoạt động của 
các dự án đầu tư. 
Lãi suất cũng có quan hệ chặt chẽ với xuất khẩu, Khi lãi suất tăng thì đồng tiền nội địa định 
giá cao hơn đẩy tỷ giá hối đoái tăng, làm cho hàng hoá bán ở nước ngoài có mức giá tăng còn 
hàng hoá nhập khẩu bán trong nước thì giá cả giảm. Điều này sẽ hạn chế xuất khẩu, khuyển khích 
nhập khẩu. Còn khi lãi suất giảm thì ngược lại. 
5.4.3. Lãi suất với tổng cầu 
Tiêu dùng, đầu tư, xuất, nhập khẩu là các thành phần của tổng cầu. Khi mức cung tiền tăng, 
lãi suất sẽ giảm khi đó mở rộng tiêu dùng cá nhân tăng chi tiêu của doanh nghiệp, thúc đẩy xuất 
khẩu hàng hoá và dịch vụ, hạn chế nhập khẩu. Điều đó làm cho quy mô của tổng cầu tăng.Và 
ngượi lại, lãi suất tăng làm cho tiêu dùng giảm, đầu tư giảm, xuất khẩu giảm, nhẩu khẩu tăng, làm 
cho quy mô của tổng cầu giảm xuống. 
 Khi tổng cầu thay đổi sẽ làm cho sản lượng thay đổi, thu nhập thay đổi. Nhưng bất kỳ một 
sự thay đổi nào của tổng cầu cũng có tác động trở lại thị trường tiền tệ. Nếu cung tiền không đổi, 
chi tiêu của Chính phủ tăng, cầu về tiền sẽ tăng, đẩy lãi suất lên cao, lãi suất tăng tác động đến 
đầu tư, tiêu dùng, nhập khẩu, xuất khẩu được gọi là hiện tượng “ tháo lui đầu tư” 
5.4.4. Mô hình IS - LM 
Tiền tệ thông qua lãi suất tác động đến tổng cầu và thu nhập như thế nào? đã được phân tích 
ở trên, nhưng chưa tính đến mối quan hệ ngược chiều từ tổng cầu đến lãi suất. Sự phân tích chưa 
đặt trên cơ sở cân bằng đồng thời của hai thị trường tiền tệ và thị trường hàng hoá. Thông qua mô 
hình IS – LM phân tích sẽ khắc phục được vấn đề trên, sẽ nghiên cứu sự tác động của chính sách 
tài khoá, tiền tệ tác động đến tổng cầu và tổng cầu thay đổi sẽ tác động trở lại làm thay đổi các thị 
trường này. 
 92 
Chương 5: Tiền tệ và chính sách tiền tệ 
5.4.4.1. Đường IS 
Thị trường hàng hoá cân bằng khi tổng cầu bằng với thu nhập, tương ứng với một mức lãi 
suất cho trước. Khi lãi suất thay đổi tổng cầu sẽ dịch chuyển xác định mức thu nhập cân bằng 
mới. Như vậy, Nếu tập hợp các tổ hợp khác nhau giữa lãi suất và thu nhập ở mức cân bằng của thị 
trường hàng hoá sẽ tạo thành một đường gọi là đường IS. 
5.4.4.2. Đường IS 
Là đường biểu diễn tập hợp tất cả những điểm cân bằng của thị trường hàng hoá ứng với 
từng mức lãi suất. 
Ta có thể xây dựng đường IS thông qua hàm số sau: 
A 1i Y
b b.m"
= − 
Trong đó: A C I G X= + + + 
b = d + n, d và n là các hệ số đo lường quy mô đầu tư và xuất khẩu giảm khi lãi 
suất tăng 1%. 
m” là số nhân chi tiêu trong nền kinh tế mở. 
Cũng có thể xác định đường IS thông qua mô hình cân bằng như sau 
 AD 
 450
 AD1 
 E1 AD0 
 E0 
 0 Y0 Y1 Y 
i 
 i0 A 
Ở mức lãi suất i0 tổng cầu là đường AD0, sản 
lượng cân bằng tại Y0, thị trường hàng hoá cân bằng 
tại điểm E0. Ở đồ thị trục tung là lãi suất, trục hoành 
là thu nhập ta có tổ hợp A (Y0,i0). 
 i1 B 
 IS 
 0 Y0 Y1 Y 
Khi lãi suất giảm từ i0 tới i1 tổng cầu sẽ được 
mở rộng làm đường tổng cầu AD0 dịch chuyển tới 
AD1, xác định mức sản lượng cân bằng mới E1. Khi 
đó điểm cân bằng mới của thị trường hàng hoá là 
điểm E1. Ở đồ thị phía bên dưới, ứng với mức lãi suất 
i1 thì mức sản lượng cân bằng là Y1, xác định tổ hợp 
B(Y1,i1). 
Ta nối hai điểm A và B ở đồ thị phía bên dưới, 
đây chính là đường IS. Khi lãi suất từ i0 giảm xuống 
tới i1 thì mức sản lượng cân bằng Y sẽ di chuyển từ 
điểm A tới điểm B trên đường IS. Mức sản lượng cân 
bằng sẽ từ Y0 dịch chuyển tới Y1. 
Hình 5.5 Mô hình đường IS 
 93
Chương 5: Tiền tệ và chính sách tiền tệ 
Đường IS có độ dốc xuống vì khi lãi suất tăng, tổng cầu suy giảm, khi lãi suất giảm tổng 
cầu tăng. Độ dốc của đường IS phụ thuộc vào độ nhạy cảm của tổng cầu với lãi suất. Nếu lãi suất 
thay đổi làm cho tổng cầu thay đổi nhiều thì đường IS sẽ thoai thoải, còn nếu lãi suất thay đổi làm 
cho tổng cầu thay đổi ít thì đường IS sẽ rất dốc. Sự dịch chuyển dọc theo đường IS cho ta thấy sự 
thay đổi của thu nhập chỉ do sự biến động riêng của lãi suất làm dịch chuyển đường tổng cầu. Ở 
mức lãi suất nhất định, nhân tố khác ngoài lãi suất có biến động như (chi tiêu của Chính phủ,...) và 
làm dịch chuyển đường tổng cầu và cũng sẽ làm dịch chuyển đường IS. 
5.4.4.2. Đường LM 
Đường LM biểu thị những tổ hợp khác nhau giữa lãi suất và thu nhập với sự cân bằng của 
thị trường tiền tệ. 
Đường LM là đường biểu hiện những tập hợp những điểm cân bằng của thị trường tiền tệ 
ứng với từng mức thu nhập. 
Có thể xác định đường LM thông qua biểu thức sau 
1i (k.Y MS
h
= − ) 
Trong đó: h và k là độ nhạy cảm của cầu tiền với lãi suất và thu nhập 
 MS là mức cung tiền thực tế 
 Y: là thu nhập. 
Xác định đường LM thông qua mô hình cân bằng như sau 
i 
 MS i LM 
i1 E1 i1 B 
 MD1 
i0 E0 i0 A 
 MD0 
0 M0 M 0 Y0 Y1 Y 
Hình 5.6 Mô hình đường LM 
Giả định rằng mức cung tiền cố định ở mức M0, với mức thu nhập ở Y0, đường cầu tiền là 
đường MD0, và thị trường tiền tệ cân bằng tại điểm E0. Tại đồ thị trục tung là lãi suất, trục 
hoành là sản lượng, có tổ hợp A(Y0,i0) là tổ hợp biểu thị mức lãi suất cân bằng (i0) ứng với mức 
thu nhập (Y0). 
Khi thu nhập tăng từ Y0 tới Y1 thì đường cầu tiền sẽ dịch chuyển từ MD0 tới MD1. Thị 
trường tiền tệ cân bằng tại điểm E1, mức lãi suất cân bằng là i1. Ứng với mức thu nhập là Y1 thì thị 
 94 
Chương 5: Tiền tệ và chính sách tiền tệ 
trường tiền tệ cân tằng tại mức lãi suất i1. Ở đồ thị lãi suất và thu nhập sẽ xác lập điểm B(Y1,i1). 
Nối hai điểm A và B có đường LM. 
Khi thu nhập tăng đòi hỏi một lượng cầu tiền tăng, nhưng cung tiền không đổi dẫn đến lãi 
suất sẽ tăng, và ngược lại. 
Đường LM có độ dốc dương vì, khi thu nhập tăng thì lãi suất sẽ tăng theo để gảm bớt cầu 
tiền nhằm duy trì sự cân bằng của thị trường tiền tệ khi mà cung tiền không đổi. 
Khi cầu tiền nhạy cảm với thu nhập và kém nhạy cảm hơn với lãi suất, thì đường LM sẽ rất 
dốc. Nếu mức cung tiền tăng thì đường LM sẽ dịch chuyển sang phải, khi đó mức lãi suất sẽ thấp 
hơn, để khuyến khích mọi người dân giữ thêm phần tiền mới được cung ứng gia tăng. 
5.4.4.3. Sự cân bằng đồng thời của thị trường hàng hoá và tiền tệ 
Đường IS phản ánh các trạng thái cân bằng của thị trường hàng hoá, với các tổ hợp khác 
nhau giữ lãi suất và thu nhập. 
Đường LM phản ánh trạng thái cân bằng của thị trường tiền tệ với các tổ hợp khác nhau 
giữa lãi suất và thu nhập. 
Tác động qua lãi giữa hai thị trường hàng hoá và tiền tệ sẽ ấn định mức lãi suất và thu nhập 
cân bằng đồng thời cho cả hai thị trường này. Mô hình IS –LM cho biết trạng thái cân bằng đồng 
thời tại giao điểm của đường IS và đường LM. 
 i IS LM 
 i1 A B 
 i0 E 
Ở mức lãi suất i1 thị trường hàng hoá cân 
bằng tại điểm A, thị trường tiền tệ cân bằng ở điểm 
B, lượng tiền thực tế bảo đảm cho hàng hoá là YB, 
lượng tiền cần thiết để giao dịch chỉ cần bảo đảm 
cho lượng hàng hoá là Y
 i2 C D 
 0 YC YA Y0 YB YB D
Hình 5.7: Sự cân bằng trên các thị 
trường hàng hoá và tiền tệ 
B
A. YBB> YA do đó thừa tiền 
và đẩy lãi suất giảm xuống từ i1 xuống i0. 
Ở mức lãi suất i2 thị trường hàng hoá cân 
bằng ở điểm D, thị trường tiền tệ cân bằng ở điểm 
C. Lượng hàng hoá được sản xuất ra và giao dịch là 
YD, lượng tiền thực tế cung ứng chỉ là YC, thiếu tiền 
cho giao dịch, đẩy lãi suất từ i2 tăng lên tới i0. 
Như vậy thị trường hàng hoá và thị trường 
tiền tệ chỉ đồng thời đạt trạng thái cân bằng tại điểm 
E với mức lãi su